ជិតដល់ពេលចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីខ្មែរយើងហើយ តើអ្នកមានគម្រោងលែងល្បែងប្រជាប្រិយណាមួយ?
ខាងក្រោមនេះគឺជា ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ ដែលដូនតាខ្មែរយើងបានបន្សល់ទុកអោយ ដល់កូនចៅ ជំនាន់ក្រោយ សម្រាប់លែងកែកម្សាន្ត ក្នុងឪកាស បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិ ក៏ដូចជាក្នុងពិធីផ្សេងៗនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាផងដែរ!
១. ល្បែងទាញព្រ័ត្រ
២.ល្បែងសី
៣. ល្បែងគោះត្រឡោក
៤. ល្បែងគោះពញ្លក់ ឬ ទះពញ្លក់
៥. ល្បែងអង្គញ់
៦. ល្បែងបិទពួន
៧. ល្បែងគ្របមាន់
៨. ល្បែងប្រជល់មាន់
៩. ល្បែងឳបត្រឡាច ឬ បេះឪឡឹក
១០. ល្បែងលាក់កន្សែង
១១.ល្បែងលោតអន្ទាក់
១២. ល្បែងចាប់កូនខ្លែង
១៣. ល្បែងឈូង
១៤. ល្បែងស្ដេចចង់ ឬល្បែងអៀវ
ដើម្បីឲ្យកាន់តែជាក់ច្បាស់ យើងខ្ញុំសូមលម្អិតអំពីល្បែងប្រជាប្រិយនីមួយ ដូចខាងក្រោម ៖
១. ល្បែងទាញព្រ័ត្រ ជាល្បែងលេងកំសាន្តរបស់យុវជនខ្មែរទាំងបុរស ទាំងស្ត្រី កម្លោះ ក្រម ។ ល្បែងនេះ គេលេងដោយប្រើកម្លាំងកាយជាមូលហេតុ ហើយគេលេងតែនៅរដូវចូលឆ្នាំខ្មែរ គឺខែចែត្រ-ពិសាខ ប៉ុណ្ណោះ ។ គេច្រើននិយមលេងក្នុងវត្តអារាម ក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ព្រោះវត្តមានទីវាលធំទូលាយ ងាយដល់ការលេងល្បែងនេះ តែអាចលេងនៅតាមភូមិក៏បាន បើប្រសិនជាភូមិនេះមានមនុស្សនៅផ្ដុំគ្នាច្រើន ហើយមានទីវាលល្មមលេងកើត ។ ល្បែងនេះគេច្រើនលេងនៅពេលថ្ងៃ តែបើប្រសិនជាមានចង្កៀងយ៉ាងភ្លឺ ឬពន្លឺព្រះចន្ទភ្លឺថ្លាល្អ គេអាចលេងនៅពេលយប់ក៏បាន ។
សមាសភាពនៃអ្នកលេង ល្បែងនេះ គេចែកមនុស្សអ្នកលេងជា ២ ក្រុម ម្ខាងៗ យ៉ាងតិចត្រឹម ៥ នាក់ ឬ ១០ នាក់ឡើងទៅតាមដែលគេរកគ្នាបានប៉ុន្មាន ក៏លេងប៉ុណ្ណោះ តែតាមទម្លាប់អ្នកស្រុកបើមានមនុស្សស្រីចូលលេងផង គេឲ្យស្រីៗនៅម្ខាង ប្រុសៗនៅម្ខាង ហើយគេយល់ថា ភេទស្រីតែងមានកម្លាំងខ្សោយជាងបុរស គេតែងដាក់ខាងស្រីឲ្យមានចំនួនច្រើនលើសខាងប្រុស យ៉ាងតិចត្រឹម ២ នាក់ជាដរាប គឺបើខាងប្រុស ៨ នាក់ គេដាក់ខាងស្រី ១០ នាក់ ។
គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់លេង គេយកខ្សែព្រ័ត្រធ្វើពីស្បែកគោ ស្បែកក្របីធ្វើជាព្រ័ត្រ ឬគេយកពួរធ្វើដូងជាព្រ័ត្រ សម្រាប់ទាញ ប្រវែងយ៉ាងខ្លីពី ២០ ហត្ថឡើងទៅ ទំហំប៉ុនកដៃក្មេង ហើយនិងយកសម្កោរ ឬគងម៉ង ឬក៏រគាំង ១ សម្រាប់ទះ ឬសម្រាប់វាយ នៅពេលដែលទាញដំបូង ។
សកម្មភាពនៃអ្នកលេង ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:
របៀបលេង មុនដំបូង គេរើសរកប្រុសម្នាក់ ស្រីម្នាក់ មានមាឌធំមាំ ស្មាគាង កម្លាំងច្រើន ឲ្យជាអ្នកឈរកាន់ចុងព្រ័ត្រ គឺប្រុសកាន់ចុងម្ខាង ស្រីកាន់ចុងម្ខាង ហើយឲ្យប្រុសម្នាក់ស្រីម្នាក់ទៀតមានមាឌធំ មានកម្លាំង ឈរកណ្ដាលព្រ័ត្រ ត្រង់កន្លែងដែលពួកទាំង ២ ឈរ សម្រាប់នៃពួកខ្លួនឲ្យខំទាញតែរៀងខ្លួន ឯមនុស្សមាឌតូចៗស្គមៗកម្លាំងខ្សោយៗ គេឲ្យឈរកណ្ដាលគេ ។ លុះរៀបចំរួចហើយ,គេឲ្យមនុស្សប្រុសម្នាក់កាន់សម្ភោរ ឬគងម៉ង ឬក៏រគាំងឈរត្រង់កណ្ដាលទី ជិតអ្នកទាំងពីរដែលកាន់ខ្សែឈរប្រទល់មុខគ្នានោះ ផ្ដើមស្រែកឡើងថា យក្សអរ !! ឬយ៉ាងខ្លាំងៗ ធ្វើសំឡេងវែងៗ រលាក់រលៃកយ៉ាងគ្រលួច ។ ហើយអ្នកប្រុងទាញព្រ័ត្រទាំងប៉ុនា្មនជួយស្រែកទទួលឡើងព្រមគ្នាថា ហ៊ោវ៉ឺៗ ៣ ដង ទាញប្រុងយកជ័យជំនះតែរៀងខ្លួន ។ ក្នុងពេលពួកអ្នកទាញព្រ័ត្រ កំពុងតែខំប្រឹងទាញ អ្នកកាន់សម្ភោរ ឬគងម៉ង់ គេចេះតែបញ្ជើតសម្ភោរ ឬគងម៉ង់ ឬក៏រគាំងរឿយៗឮសូរតាក់ទឹងៗ ឬម៉ូងៗម៉ឺងៗជាដរាប ទាល់តែឃើញចាញ់ ឃើញឈ្នះម្ខាងៗទើបឈប់បញ្ជើត ។
ពេលលេងម្ដងៗ អស់ថេរវេលាពី ៥-៦ នាទី ១០ នាទី ឡើងទៅ ទើបឃើញឈ្នះ ឃើញចាញ់ម្ខាងៗ ។
កាលដឹងថា ខាងណាឈ្នះខាងណាចាញ់ហើយ គេចាប់ផ្ដើមលេងសារជាថ្មីតទៅទៀត ដរាបដល់ហត់តែរៀងៗខ្លួនទើបឈប់ ។
ល្បែងនេះ ចាក់ទុកជាការហាត់កម្លាំង ហាត់ប្រាណ ឲ្យរាងកាយមានកម្លាំងមានសុខភាពល្អ ៕
២. ល្បែងសី ជាល្បែងមួយយ៉ាងសម្រាប់មនុស្សប្រុសកំលោះ ឬចំណាស់ៗ គេលេងនៅទីវាល នាពេលថ្ងៃរសៀលត្រជាក់ នៅរដូវរំហើយ ឬនៅពេលបុណ្យទានផ្សេងៗ នាទីវត្តអារាម ។
សីមាន ៣ យ៉ាងគឺ ៖
ក. សីមីលោង
ខ. សីដក់
គ. សីពែន
សីទាំង ៣ យ៉ាងមានប្រដាប់សម្រាប់លេង និងរបៀបលេងប្លែកពីគ្នា ដូចរៀបរាប់តទៅនេះ៖
ក. សីមីលោង វត្ថុដែលគេយកមកធ្វើសីនេះ គឺគេយកបន្ទះផ្ដៅ ឬរំពាក់មកចាក់ជាក្រឡាភ្នែកក្រួច ឲ្យមានសណ្ឋានមូលប្រមាណប៉ុនត្រឡោកដូងធុនតូច ហើយគេនាំគ្នាទាត់លេង ។
សកម្មភាពនៃអ្នកលេងសីមីលោង ដូចក្នុងរូបភាពខាងក្រោមនេះ:
អ្នកលេងសីមីលោងគេបបួលគ្នាចំនួន ៤ ទៅ ៥ នាក់ ដែលគេស្ម័គ្រឲ្យមកឈរដំកង់ជាវង់មូលធំ ឬតូច តាមចំនួនមនុស្សតិចច្រើន ។ ពេលលេងគេចែកជាគូៗ អ្នកណាគូនឹងអ្នកណា ត្រូវឈរទល់មុខអ្នកនោះ ។ មុនដំបូងអ្នកលេងម្នាក់ដែលមានសីនឹងដៃ ក៏តាំងចាប់ផ្ដើមបោះសីទៅឲ្យគូរបស់ខ្លួន គូនោះក៏ទទួលទាត់ដោយខ្នងជើង លុះទាត់ហើយសីនោះក៏អណ្ដែតឡើងខ្ពស់ ហើយធ្លាក់មកវិញ ពេលធ្លាក់នោះ ជួនក៏ចំអ្នកទាត់នោះវិញ ជួនក៏ចំអ្នកដទៃ ហើយអ្នកដែលសីធ្លាក់មកចំនោះក៏ទទួលទាត់ឡើងភ្លាម ។ ចំណែកអ្នកឯទៀតៗ គេត្រៀមខ្លួនចាំ ដោយសម្លឹងប្រុងប្រយ័ត្នភ្នែកជានិច្ច បំរុងតែនិងទាត់នៅពេលដែលសីធា្លក់មកចំខ្លួន ។ ម្នាក់ៗដែលសីធ្លាក់មកចំខ្លួន គេតែងតែស្ទុះទៅទាត់បញ្ជូនទៅឲ្យគូរបស់គេ ។ ប៉ុន្តែជួនក៏បានទៅចំគូរបស់ខ្លួន ជួនក៏ធ្លាក់ទៅចំគូរបស់អ្នកដទៃ ម្លោះហើយគេដណ្ដើមគ្នាទាត់តែរៀងៗខ្លួន ។
ខ. សីដក់ គេធ្វើដោយបន្ទះផ្ដៅ ឬរំពាក់ ឲ្យមានសណ្ឋានដូចសីមីលោងដែរ ប្លែកតែសីដក់គេធ្វើឲ្យមានទំហំ និងមានក្រឡាធំជាង សីមីលោងបន្តិច ។ សីដកមានរបៀបលេងស្រដៀងនឹង សីមីលោងដែរ ប្លែកតែសីមីលោងគេទាត់ដោយខ្នងជើង ឯសីដក់គេគះដោយកែងដៃ ដោយក្បាលជង្គង់ ដោយស្មា និងដោយក្បាល ។
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេងសីដក់ ដូចរូបភាពនេះ:
គ. សីពែន គេធ្វើដោយស្លាបសត្វ និងស្បែក ឬស្រកាត្រី គឺពាក់ស្បែកឬស្រកាត្រីត្រួតគ្នា ៣ ឬ ៤ ជាន់ ចៀរជាសណ្ឋានមូល ចោះចំកណ្ដាល ជាប្រហោងហើយយកស្លាបសត្វ ៤ ឬ ៥ ដែលខ្លីៗល្មមមកជ្រំឲ្យស្មើ រួចសកគល់ស្លាបនោះទៅក្នុងរន្ធស្បែក ឬស្រកាត្រីនោះ ហើយបត់ទៅខាងៗ ដោយចងខ្សែលួសឆ្មារភ្ជាប់ទៅនឹងស្បែក ឬស្រកាត្រីនោះ ការពារមិនឲ្យរបួត រួចគេយកទៅទាត់ ។
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេងសីពែន ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:
របៀបលេងសីពែន គេបបួលគ្នាឲ្យបានចំនួនតាំងពី ២ នាក់ឡើងទៅ មកឈរដំកង់ជារង្វង់មូល ទល់មុខគ្នាជាគូៗ គឺអ្នកណាគូនឹងអ្នកណា ត្រូវឈរទល់មុខគ្នានឹងអ្នកនោះ ។ កាលបើឈរស្រួលបួលហើយ ម្នាក់ដែលកាន់សីនៅដៃក៏បោះសីទៅឲ្យម្នាក់ទៀត ដែលជាគូរបស់គេ គូនោះក៏ទទួលទាត់ដោយបាតជើង គឺគេលើកជើងឡើងហើយរលាស់បត់ត្រង់កជើងឲ្យបាតជើងខ្វេរឡើងលើ ដូចគេអង្គុយពែនទើបគេហៅថា ‹សីពែន› ។ ពេលទាត់គេទាត់តម្រង់ឲ្យចំសីៗ ក៏អណ្ដែតឡើង ហើយធ្លាក់ចុះមកវិញ បើធ្លាក់មកចំអ្នកណា អ្នកនោះគេទាត់បន្តឡើងទៀត ,បើធ្លាក់មកចំអ្នកទាត់ដដែលវិញ អ្នកនោះក៏ទទួលទាត់វិញដែរ ។ បើសីធ្លាក់មកចំអ្នកណាហើយអ្នកនោះទទួលទាត់មិនត្រូវ ឬក៏សីនោះធ្លាក់ឆ្ងាយអំពីអ្នកលេងទាំងអស់គ្នា នាំឲ្យអ្នកលេងរត់ទៅទទួលទាត់មិនទាន់ សីក៏ធ្លាក់ដល់ដី បើធ្លាក់ក្បែរកន្លែងអ្នកណាជាងគេ អ្នកនោះគេរើសបោះទៅឲ្យគូរបស់គេ ដើម្បីឲ្យទាត់តទៅទៀត ។ ពេលដែលសីធ្លាក់មកម្ដងៗទាំងអស់គ្នាតែងតែសម្លឹងមើលទៅសីគ្រប់ៗគ្នា ក្រែងធ្លាក់មកចំខ្លួន ជួនក៏អ្នកទាំង ២ នាក់នឹកត្រូវគ្នា គឺនាក់ម្នាក់នឹកថា សីធ្លាក់មកចំខ្លួន ម្នាក់ទៀតក៏ថា ចំខ្លួនដែរ នាំឲ្យស្ទុះទៅទាត់ដណ្ដើមគ្នាក៏មាន ។
ម្នាក់ៗដែលសីធ្លាក់មកចំហើយ តែងតែមានចិត្តនឹកថា នឹងទាត់បង្វែរទៅឲ្យគូរបស់ខ្លួនៗ តែជួនកាលក៏បានសម្រេច ជួនកាលក៏មិនបានសម្រេចដែរ ដោយសីនោះមិនទៅចំដូចបំណង ។
សីពែននេះ គេទាត់ឬគះ បានតែដោយបាតជើង,ភ្នែកគោលកែងជើង,កែងដៃ, ក្បាលជង្គង់,ក្បាល,ស្មា ប្រហែលសីដក់ដែរ តែគេហាមផ្ដាត់មិនឲ្យទាត់ដោយខ្នងជើង ឬទះដោយបាតដៃឡើយ ។
ល្បែងសីទាំង ៣ មុខនេះ បើអ្នកលេងសុទ្ធតែប៉ិនប្រសប់ ក្នុងពេលទាត់មួយលើកៗ សីមិនសូវធ្លាក់ដល់ដីទេ យូរៗទើបមានធ្លាក់ដល់ដីម្ដង ។
ល្បែងសី ជាកីឡាដ៏ប្រសើរមួយរបស់ខ្មែរ តាំងពីអតីតកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នកាលនេះ ក៏នៅតែមានតម្លៃនៅឡើយ ហើយជាកីឡាហាត់ប្រាណមួយយ៉ាង ខាងកាយសម្បទា ប្រហែលនឹងកីឡាបាល់ទាត់ដែរ ៕
៣. ល្បែងគោះត្រឡោក
របៀបលេង : មុនដំបូងគេបបួលកុមារា កុមារី ដែលមានអាយុស្របាលៗគ្នា ឲ្យបានច្រើនប្រមាណ ៥ ឬ ១០ នាក់ឡើងទៅ ស្រេចតែមានគ្នាតិច ឬច្រើនចែកជា ២ ផ្នែកស្មើគ្នា ស្រីម្ខាង ប្រុសម្ខាង ឬលាយចម្រុះគ្នាទាំងស្រីទាំងប្រុស ឬក៏សុទ្ធតែប្រុស សុទ្ធតែស្រីក៏បាន ។ គេកំណត់កន្លែងណាមួយ ដែលមានភាពដីស្រឡះ ឲ្យឈ្មោះថា ‹ទី› ហើយគេឲ្យពួកម្ខាងទៅពួន នៅទីដទៃ គឺត្រូវពួនរបៀបណា កុំឲ្យពួកម្ខាងទៀតរកឃើញបានដោយងាយ ពួកម្ខាងទៀតឈរធ្មិចភ្នែក ឬបិតភ្នែកនៅក្នុងទី ។ ត្រណមរបស់ពួកនេះនៅត្រង់ធ្មិចភ្នែក គឺគេសន្យាគ្នាថា អ្នកណាលួចមើលពួកគេអ្នកពួនឲ្យដឹងថា គេពួនត្រង់នេះ ត្រង់នោះ និងត្រូវស្អុយភ្នែក ។ ចំនួន ២-៣ នាទី ទើបពួកអ្នកនៅក្នុងទី បើកភ្នែកឡើងស្រែកថា ‹បើកគ្របបាយ កំកាយរក អ្នកណាមិនមក អញរកឃើញ› ហើយក៏ចាប់ម្នាក់រើសរកអ្នកណាមានមាឌមាំបន្តិច ក្នុងបណ្ដាពួកអ្នកនៅចាំទីនោះ ឲ្យនៅចាំទីការពារ កុំឲ្យពួកអ្នកទៅពួនរត់មកចូលទីបាន សល់ប៉ុន្មាន ឲ្យដើររកគ្រប់ទីកន្លែងដែលកំបាំងៗ ។ បើអ្នកណាមួយ ឃើញអ្នកពួនណាម្នាក់ក៏នាំគ្នាដេញចាប់ញៀច បើដេញញៀចបាន ឈ្មោះថា ស្អុយ បើមិនបាន អ្នកពួននោះរត់ចូលទីបាន ឈ្មោះថា បានរួចខ្លួន មិនត្រូវដេញញៀចគេទៀតទេ, ប៉ុន្តែអ្នកពួននោះ បើចូលទី ហើយត្រូវស្រែកឲ្យខ្លាំងៗថា ‹ចូលទី› បើមិនស្រែកទេគេមានអំណាចញៀចបានទៀត ។ លុះអ្នកដើរ រកឃើញពួកអ្នកពួនអស់ហើយ ឬបើមិនទាន់ឃើញអស់គេខំដើររកឲ្យទាល់តែឃើញ ទោះបីញៀចបានក៏ដោយ មិនបានក៏ដោយ មកជួបជុំហើយ គេក៏និយាយប្រាប់អ្នកទាំងគ្នា (ទាំងពីរផ្នែក) ថា ពួកគេញៀចបានប៉ុណ្ណេះអ្នក ប៉ុណ្ណោះអ្នក តាមតែគេញៀចបាន រួចហើយពួកអ្នកនៅចាំទីមុននោះ ទៅពួនវិញ ,ឯពួកអ្នកពួនមុនត្រូវនៅក្នុងទី ហើយដើររកគេផ្លាស់ប្ដូរគ្នាតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់លេង ។
ក្នុងការផា្លស់ប្ដូរនេះ គឺទៅពួនម្ដងមួយផ្នែក រួចហើយបើពួកខាងម្ខាងញៀចគេបាន ៣-៤ នាក់ ដល់ពួកម្ខាងទៀតញៀចគេវិញបានតែ ២-៣ នាក់ពួកនោះឈ្មោះថា ចាញ់គេ ។
តាមរបៀបអ្នកស្រុកខ្លះ គេលេងប្លែកពីនេះបន្តិច គឺគេប្រមូលអ្នកស្ម័គ្រលេងទាំងប៉ុន្មានមកឈរដំកង់ ហើយមា្នក់ផ្ដើមសូត្រថា ‹ត្រៃត្រក ត្រៃត្រេន› ឬថា ‹កាច់ស្លឹកឫស្សី សំដីល្ង ខែចែត្រពេញបូណ៌ លោកឲ្យលេងពួន លេងខែណា លេងខែដូងព្រះ កាច់សន្ទះមហាទង់ដែង អញ្ចែងអញ្ចាប់ អញ្ចែងចង្វាក់ អអឺតអន្ទង អំពងអំពួន ប្រពន្ធចៅហ្វាយ› ។ ក្នុងការសូត្រពាក្យទាំងនេះ គេចង្អុលបណ្ដើរទៅចំខ្លួនមនុស្សមា្នក់ៗ គឺមួយមាត់ចង្អុលម្នាក់ៗ បើអស់ចំទៅលើរូបអ្នកណា អ្នកនោះត្រូវរត់ទៅរកកន្លែងពួន រួចធ្វើដូចមុនទៀតរហូតដល់សល់តែម្នាក់ក្រោយគេទុកជាអ្នកនៅចាំទី ។ កាលណាអ្នកទៅពួនស្រែកថា ‹រួច› អ្នកចាំទៀដើរតាមរកញៀច បើញៀចបាននរណាមួយ ត្រូវប្ដូរអ្នកនោះមកចាំទីម្ដង ឯចាំទីមុន ត្រឡប់ទៅពួនវិញ តែញៀចម្ដង បានតែមួយនាក់ទេ ទោះជាគេពួននៅជិតគ្នាក៏ដោយ ហើយបើខុសពីត្រណមនេះ គេទុកជាស្អុយ គេរៀបចំលេងសារជាថ្មីម្ដងទៀត ធ្វើតែយ៉ាងនេះបន្តៗទៅ ។ ប្រសិនជា យូរពេលហើយនរណាមួយគេខ្សិលពួន អាចរត់គេចពីភ្នែកអ្នកចាំទី មកអង្គុយត្រង់ទីក៏បាន ចាំគេញៀចបាននរណាថ្មីទៀតសឹមរត់ទៅពួនម្ដងទៀតកាលណា អ្នកណាម្នាក់ ចង់ឈប់លេងត្រូវស្រែកគ្នារហូតថា ‹បើកបាយក្រហាយទឹក អ្នកណាមិនឈប់លេង› បើគេស្រែកដូច្នេះរួច អ្នកចាំទីគ្មានសិទ្ធញៀចគេទៀតទេ ។
ល្បែងនេះជាល្បែងអាចចាត់ចូលក្នុងពួកកីឡាហាត់ប្រាណបាន ត្រង់ការរត់ការស្ទុះ ការលោត ការដេញ ៕
៧. ល្បែងគ្របមាន់ (អ្នកខ្លះគេហៅថា ល្បែងលាក់មាន់)
កាលក្រាបហើយគេឲ្យពួកខាងប្រុសម្នាក់គោះខ្នងមាន់ខាងស្រីឲ្យរងាវ មាន់ខាងស្រីរងាវថា ‹កិកកិកែកឺត› ឡើង ដោយខំធ្វើសំលេងឲ្យប្លែកពីធម្មតា ។ តែបើសា្តប់សូរមិនបានគេអាចគោះឲ្យរងាវបាន បី ដងពួកខាងប្រុសចាំស្ដាប់សំលេងមាន់ខាងស្រីនោះ ហើយគេទាយតាមឈ្មោះមនុស្សស្រីដែលគេស្គាល់ ទាយហើយគេបើកគំរបឡើង បើត្រូវគេយកមាន់នោះមកទុកជារបស់គេ រួចហើយខាងស្រីគោះមាន់ ខាងប្រុសឲ្យរងាវម្ដង ។ មាន់ខាងប្រុសរងាវថា ‹កិកកិកែកឺត› ដូចគ្នា ។ ពួកខាងស្រីចាំស្ដាប់សំលេងមាន់ខាងប្រុសនោះ ហើយគេទាយតាមឈ្មោះមនុស្សប្រុស ដែលគេស្គាល់បើខាងស្រីទាយត្រូវ ខាងប្រុស គេយកមាន់ខាងស្រី ដែលគេយកទៅនោះ មកសងស្រីវិញ តែបើខាងស្រីទាយខុស ខាងប្រុសគេយកមាន់ខាងស្រីនោះទៅទៀត ។
ការទាយសំលេងមាន់ស្រេចលើខាងណាទាយត្រូវច្រើន គេបានមាន់ច្រើន, ខាងណាទាយខុសច្រើន ត្រូវបង់ខាតមាន់ច្រើនដែរ ។ គេធ្វើរបៀបនេះទាល់តែម្ខាងៗអស់មាន់ទាំងអស់ ឬមាន់ច្រើនជាងគេទុកជាចាញ់ ខាងណាបានមាន់ច្រើនគេទុកជាឈ្នះ ហើយគេរៀបចំជាថ្មីឡើងវិញ ។ គេចេះតែធ្វើរបៀបនេះ ដរាបដល់ពេលណា ដែលគេសន្មត់គ្នាថា ឈប់ ទើបលែងលេង ។
ល្បែងនេះ ជាល្បែងកំសាន្តមួយយ៉ាងសំរាប់កុមារា កុមារី ជំទង់ៗលេងតាមសប្បាយ ដែលជាល្បែងហាត់បញ្ញា ហាត់គំនិត ឲ្យប៉ិនប្រសព្វខាងស្ដាប់ ខាងកាត់ប្រមាណតម្រូវតាមសំលេងរបស់មនុស្ស ៕
៨. ល្បែងប្រជល់មាន់
ល្បែងនេះ ពេលលេងគេចាប់ម្នាក់ដែលមានមាឌមាំធំ ឲ្យធ្វើជាមេហ្វូងហៅថាមេមាន់, ចាត់ច្រើននាក់ឲ្យធ្វើជាកូនមាន់ ហើយគេចាត់ម្នាក់ទៀត ឲ្យធ្វើជាខ្លែង ចាំចាប់កូនមាន់ ។ ម្នាក់ៗគេយកក្រមាក្រវាត់ចង្កេះឲ្យតឹងណែន ការពារកុំឲ្យរបូតសំលៀក ។ គេនាំគ្នាបង្កាត់ភ្លើងឲ្យបានជាភ្នក់ ១ តូច ដោយកំទេចស ហើយម្នាក់ដែលជាមេមាន់បញ្ជាឲ្យកូនរបស់ខ្លួនតោងចង្កេះតៗគ្នា រហូតដល់អស់ ដោយឈរជាជួរ រួចដើរក្រឡឹងព័ទ្ធជុំភ្នក់ភ្លើង ។ ជាមួយគ្នានេះ មេមាន់ពោលពាក្យចំអកឡកឡឺយឲ្យន័យទៅខ្លែងថា៖
ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូនអក
ពពេចញ៉ែញ៉ក កូនអញតែមួយ ។
ជីកអន្លុកដាំត្រកួន
ទន្សាយរត់ពួន ត្រកួនឡើងលាស់ ។
ទៀន ១ គូតាំងយូបាំងព្រះ
លើកដៃសំពះ ដូនៗសុំភ្លើង ។
ចំណែកម្នាក់ដែលធ្វើខ្លែងឈរធ្វើព្រងើយ, កាលបានឮមេមាន់និងកូនមាន់ស្រែកដូច្នេះ ក៏ដើរចូលទៅរកភ្នក់ភ្លើង ហើយនិយាយសុំភ្លើងថា "ដូនៗសុំភ្លើង!" ។
មាន់ឆ្លើយថា: រលត់
ខ្លែងសុំថា: សុំមួយអង្គត់
មេ(១) រលាយ
ខ- សុំទឹកបាយ
ម- ឆ្កែលិទ្ធ
ខ- សុំកាំបិត
ម- មិនទាន់ច្រុង
ខ- សុំល្ហុង
ម- មិនទាន់ដាំ
ខ- សុំថ្នាំ
ម- មិនទាន់ហាល
ខ- សុំផាល
ម- មិនទាន់សិត
ហើយខ្លែងក៏អង្គុយនៅបៀតភ្នក់ភ្លើងនោះ ។
ចំណែកមេមាន់ក៏នាំកូនរបស់ខ្លួនដើរប្រទក្សិណព័ទ្ធជុំវិញខ្លែង និងភ្នក់ភ្លើង(២) ហើយស្រែកច្រៀងទាំងមេទាំងកូនថា៖
១- ម. មេមាន់ ។ ខ. ខ្វែង ។
២- ស្រុកខ្លះគេអង្គុយទល់មុខគ្នា ឆ្លើយឆ្លងទៅមក លុះដល់ពាក្យសុំកូនមាន់ ហើយមេមាន់អនុញ្ញាតថា កំបាក់កំបែកយកមួយចុះ ត្រង់នេះគេក្រោកឈរស្រឡើង ។
ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូមាន់(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
បើមេទៅទាន់យកមាន់ទៅលាក់(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
លាក់ទុកឯណា លាក់ក្បាលដំណេក(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
រលឹកពីដេកពីដេក វាយមាន់តូងតាង ។ មាន់ច្រៀងចប់ក៏ឈប់ឈរតម្រៀបគ្នា ។
ខ្លែងក៏ស្រែកសុំភ្លើងបន្តទៀតថា ដូនៗ សុំភ្លើង ។
មាន់ឆ្លើយថា ក្អែកពាំទៅទម្លាក់ក្នុងទឹកទន្លេបាត់ទៅហើយ រួចក៏ដើរព័ទ្ធជុំវិញខ្លែងនិងភ្នក់ភ្លើង ហើយច្រៀងតទៀតថា៖ ប្អូនដេញខ្សែសូត្រ បង្ហូតខ្សែគោម(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
ខ្លែងអើយកុំលោម មិនបានមាន់ទេ(បន្ទរ) អាឡយ ៗ ហើយឈរស្ងៀម ។ ខ្លែងក៏និយាយទទូចសុំកូនថា:
ខ- ដូនៗឲ្យសុំកូនមុខ
ម- ឪពុកមិនឲ្យ
ខ- សុំកូនក្រោយ
ម- កំបាក់កំបែកយកចុះ
ខ្លែងកាលបានឮមេមាន់ថា ឲ្យកូនណាកំបាក់កំបែកដូច្នេះ ក៏តាំងដេញចាប់បេះយកកូនណាដែលនៅក្រោយគេ,ឯមេមាន់ខំប្រឹងការពារ កូនរបស់ខ្លួនកុំឲ្យគេបេះយកបាន, ឯកូនមាន់ក៏ខំប្រឹងតោងចង្កេះគ្នាយ៉ាងជាប់ រត់ពេនចុះពេនឡើង ខ្វាចខ្វែងចាប់បេះយកខ្លួនម្នាក់ៗបាន ។ ជួនក៏ខ្លែងបេះយកកូនម្ដង ១ ម្ដង ២ ទាល់តែអស់ ជួនក៏បេះបានតែ ១ ។ តែគេមានលក្ខខណ្ឌមួយថា បើកូនណាខ្ទេចចេញពីមេព្រោះប្រឹងគេចខ្លាំង ហើយកូននោះគេក្រាបទៅនឹងដី នោះមេខ្លែងមិនត្រូវចាប់គេទេ ។ កាលអស់កម្លាំងហត់រៀងខ្លួនហើយ ក៏ឈប់សម្រាកបន្តិច ហើយផ្លាស់ប្ដូរគ្នាលេងតទៅទៀត គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។
ប៉ុន្តែល្បែងបែបដូចគ្នានេះ នៅស្រុកខ្លះ គេហៅតម្រូវន័យតាមរបៀបលេងថា ល្បែងខ្លែងចាប់កូនមាន់ ក៏មាន ។
ល្បែងនេះ ជាការបង្ហាត់មនុស្សឲ្យចេះប្រុងស្នៀត ប្រុងស្មារតី ឲ្យរហ័សរហួន ចេះការពារខ្លួននិងគ្រួសារផង ៕
១៣. ល្បែងឈូង
៩. ល្បែងឳបត្រឡាច ឬ បេះឪឡឹក
១០. ល្បែងលាក់កន្សែង
១១.ល្បែងលោតអន្ទាក់
១២. ល្បែងចាប់កូនខ្លែង
១៣. ល្បែងឈូង
១៤. ល្បែងស្ដេចចង់ ឬល្បែងអៀវ
ដើម្បីឲ្យកាន់តែជាក់ច្បាស់ យើងខ្ញុំសូមលម្អិតអំពីល្បែងប្រជាប្រិយនីមួយ ដូចខាងក្រោម ៖
១. ល្បែងទាញព្រ័ត្រ ជាល្បែងលេងកំសាន្តរបស់យុវជនខ្មែរទាំងបុរស ទាំងស្ត្រី កម្លោះ ក្រម ។ ល្បែងនេះ គេលេងដោយប្រើកម្លាំងកាយជាមូលហេតុ ហើយគេលេងតែនៅរដូវចូលឆ្នាំខ្មែរ គឺខែចែត្រ-ពិសាខ ប៉ុណ្ណោះ ។ គេច្រើននិយមលេងក្នុងវត្តអារាម ក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ព្រោះវត្តមានទីវាលធំទូលាយ ងាយដល់ការលេងល្បែងនេះ តែអាចលេងនៅតាមភូមិក៏បាន បើប្រសិនជាភូមិនេះមានមនុស្សនៅផ្ដុំគ្នាច្រើន ហើយមានទីវាលល្មមលេងកើត ។ ល្បែងនេះគេច្រើនលេងនៅពេលថ្ងៃ តែបើប្រសិនជាមានចង្កៀងយ៉ាងភ្លឺ ឬពន្លឺព្រះចន្ទភ្លឺថ្លាល្អ គេអាចលេងនៅពេលយប់ក៏បាន ។
សមាសភាពនៃអ្នកលេង ល្បែងនេះ គេចែកមនុស្សអ្នកលេងជា ២ ក្រុម ម្ខាងៗ យ៉ាងតិចត្រឹម ៥ នាក់ ឬ ១០ នាក់ឡើងទៅតាមដែលគេរកគ្នាបានប៉ុន្មាន ក៏លេងប៉ុណ្ណោះ តែតាមទម្លាប់អ្នកស្រុកបើមានមនុស្សស្រីចូលលេងផង គេឲ្យស្រីៗនៅម្ខាង ប្រុសៗនៅម្ខាង ហើយគេយល់ថា ភេទស្រីតែងមានកម្លាំងខ្សោយជាងបុរស គេតែងដាក់ខាងស្រីឲ្យមានចំនួនច្រើនលើសខាងប្រុស យ៉ាងតិចត្រឹម ២ នាក់ជាដរាប គឺបើខាងប្រុស ៨ នាក់ គេដាក់ខាងស្រី ១០ នាក់ ។
គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់លេង គេយកខ្សែព្រ័ត្រធ្វើពីស្បែកគោ ស្បែកក្របីធ្វើជាព្រ័ត្រ ឬគេយកពួរធ្វើដូងជាព្រ័ត្រ សម្រាប់ទាញ ប្រវែងយ៉ាងខ្លីពី ២០ ហត្ថឡើងទៅ ទំហំប៉ុនកដៃក្មេង ហើយនិងយកសម្កោរ ឬគងម៉ង ឬក៏រគាំង ១ សម្រាប់ទះ ឬសម្រាប់វាយ នៅពេលដែលទាញដំបូង ។
សកម្មភាពនៃអ្នកលេង ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:
របៀបលេង មុនដំបូង គេរើសរកប្រុសម្នាក់ ស្រីម្នាក់ មានមាឌធំមាំ ស្មាគាង កម្លាំងច្រើន ឲ្យជាអ្នកឈរកាន់ចុងព្រ័ត្រ គឺប្រុសកាន់ចុងម្ខាង ស្រីកាន់ចុងម្ខាង ហើយឲ្យប្រុសម្នាក់ស្រីម្នាក់ទៀតមានមាឌធំ មានកម្លាំង ឈរកណ្ដាលព្រ័ត្រ ត្រង់កន្លែងដែលពួកទាំង ២ ឈរ សម្រាប់នៃពួកខ្លួនឲ្យខំទាញតែរៀងខ្លួន ឯមនុស្សមាឌតូចៗស្គមៗកម្លាំងខ្សោយៗ គេឲ្យឈរកណ្ដាលគេ ។ លុះរៀបចំរួចហើយ,គេឲ្យមនុស្សប្រុសម្នាក់កាន់សម្ភោរ ឬគងម៉ង ឬក៏រគាំងឈរត្រង់កណ្ដាលទី ជិតអ្នកទាំងពីរដែលកាន់ខ្សែឈរប្រទល់មុខគ្នានោះ ផ្ដើមស្រែកឡើងថា យក្សអរ !! ឬយ៉ាងខ្លាំងៗ ធ្វើសំឡេងវែងៗ រលាក់រលៃកយ៉ាងគ្រលួច ។ ហើយអ្នកប្រុងទាញព្រ័ត្រទាំងប៉ុនា្មនជួយស្រែកទទួលឡើងព្រមគ្នាថា ហ៊ោវ៉ឺៗ ៣ ដង ទាញប្រុងយកជ័យជំនះតែរៀងខ្លួន ។ ក្នុងពេលពួកអ្នកទាញព្រ័ត្រ កំពុងតែខំប្រឹងទាញ អ្នកកាន់សម្ភោរ ឬគងម៉ង់ គេចេះតែបញ្ជើតសម្ភោរ ឬគងម៉ង់ ឬក៏រគាំងរឿយៗឮសូរតាក់ទឹងៗ ឬម៉ូងៗម៉ឺងៗជាដរាប ទាល់តែឃើញចាញ់ ឃើញឈ្នះម្ខាងៗទើបឈប់បញ្ជើត ។
ពេលលេងម្ដងៗ អស់ថេរវេលាពី ៥-៦ នាទី ១០ នាទី ឡើងទៅ ទើបឃើញឈ្នះ ឃើញចាញ់ម្ខាងៗ ។
កាលដឹងថា ខាងណាឈ្នះខាងណាចាញ់ហើយ គេចាប់ផ្ដើមលេងសារជាថ្មីតទៅទៀត ដរាបដល់ហត់តែរៀងៗខ្លួនទើបឈប់ ។
ល្បែងនេះ ចាក់ទុកជាការហាត់កម្លាំង ហាត់ប្រាណ ឲ្យរាងកាយមានកម្លាំងមានសុខភាពល្អ ៕
២. ល្បែងសី ជាល្បែងមួយយ៉ាងសម្រាប់មនុស្សប្រុសកំលោះ ឬចំណាស់ៗ គេលេងនៅទីវាល នាពេលថ្ងៃរសៀលត្រជាក់ នៅរដូវរំហើយ ឬនៅពេលបុណ្យទានផ្សេងៗ នាទីវត្តអារាម ។
សីមាន ៣ យ៉ាងគឺ ៖
ក. សីមីលោង
ខ. សីដក់
គ. សីពែន
សីទាំង ៣ យ៉ាងមានប្រដាប់សម្រាប់លេង និងរបៀបលេងប្លែកពីគ្នា ដូចរៀបរាប់តទៅនេះ៖
ក. សីមីលោង វត្ថុដែលគេយកមកធ្វើសីនេះ គឺគេយកបន្ទះផ្ដៅ ឬរំពាក់មកចាក់ជាក្រឡាភ្នែកក្រួច ឲ្យមានសណ្ឋានមូលប្រមាណប៉ុនត្រឡោកដូងធុនតូច ហើយគេនាំគ្នាទាត់លេង ។
សកម្មភាពនៃអ្នកលេងសីមីលោង ដូចក្នុងរូបភាពខាងក្រោមនេះ:
អ្នកលេងសីមីលោងគេបបួលគ្នាចំនួន ៤ ទៅ ៥ នាក់ ដែលគេស្ម័គ្រឲ្យមកឈរដំកង់ជាវង់មូលធំ ឬតូច តាមចំនួនមនុស្សតិចច្រើន ។ ពេលលេងគេចែកជាគូៗ អ្នកណាគូនឹងអ្នកណា ត្រូវឈរទល់មុខអ្នកនោះ ។ មុនដំបូងអ្នកលេងម្នាក់ដែលមានសីនឹងដៃ ក៏តាំងចាប់ផ្ដើមបោះសីទៅឲ្យគូរបស់ខ្លួន គូនោះក៏ទទួលទាត់ដោយខ្នងជើង លុះទាត់ហើយសីនោះក៏អណ្ដែតឡើងខ្ពស់ ហើយធ្លាក់មកវិញ ពេលធ្លាក់នោះ ជួនក៏ចំអ្នកទាត់នោះវិញ ជួនក៏ចំអ្នកដទៃ ហើយអ្នកដែលសីធ្លាក់មកចំនោះក៏ទទួលទាត់ឡើងភ្លាម ។ ចំណែកអ្នកឯទៀតៗ គេត្រៀមខ្លួនចាំ ដោយសម្លឹងប្រុងប្រយ័ត្នភ្នែកជានិច្ច បំរុងតែនិងទាត់នៅពេលដែលសីធា្លក់មកចំខ្លួន ។ ម្នាក់ៗដែលសីធ្លាក់មកចំខ្លួន គេតែងតែស្ទុះទៅទាត់បញ្ជូនទៅឲ្យគូរបស់គេ ។ ប៉ុន្តែជួនក៏បានទៅចំគូរបស់ខ្លួន ជួនក៏ធ្លាក់ទៅចំគូរបស់អ្នកដទៃ ម្លោះហើយគេដណ្ដើមគ្នាទាត់តែរៀងៗខ្លួន ។
ខ. សីដក់ គេធ្វើដោយបន្ទះផ្ដៅ ឬរំពាក់ ឲ្យមានសណ្ឋានដូចសីមីលោងដែរ ប្លែកតែសីដក់គេធ្វើឲ្យមានទំហំ និងមានក្រឡាធំជាង សីមីលោងបន្តិច ។ សីដកមានរបៀបលេងស្រដៀងនឹង សីមីលោងដែរ ប្លែកតែសីមីលោងគេទាត់ដោយខ្នងជើង ឯសីដក់គេគះដោយកែងដៃ ដោយក្បាលជង្គង់ ដោយស្មា និងដោយក្បាល ។
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេងសីដក់ ដូចរូបភាពនេះ:
គ. សីពែន គេធ្វើដោយស្លាបសត្វ និងស្បែក ឬស្រកាត្រី គឺពាក់ស្បែកឬស្រកាត្រីត្រួតគ្នា ៣ ឬ ៤ ជាន់ ចៀរជាសណ្ឋានមូល ចោះចំកណ្ដាល ជាប្រហោងហើយយកស្លាបសត្វ ៤ ឬ ៥ ដែលខ្លីៗល្មមមកជ្រំឲ្យស្មើ រួចសកគល់ស្លាបនោះទៅក្នុងរន្ធស្បែក ឬស្រកាត្រីនោះ ហើយបត់ទៅខាងៗ ដោយចងខ្សែលួសឆ្មារភ្ជាប់ទៅនឹងស្បែក ឬស្រកាត្រីនោះ ការពារមិនឲ្យរបួត រួចគេយកទៅទាត់ ។
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេងសីពែន ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:
របៀបលេងសីពែន គេបបួលគ្នាឲ្យបានចំនួនតាំងពី ២ នាក់ឡើងទៅ មកឈរដំកង់ជារង្វង់មូល ទល់មុខគ្នាជាគូៗ គឺអ្នកណាគូនឹងអ្នកណា ត្រូវឈរទល់មុខគ្នានឹងអ្នកនោះ ។ កាលបើឈរស្រួលបួលហើយ ម្នាក់ដែលកាន់សីនៅដៃក៏បោះសីទៅឲ្យម្នាក់ទៀត ដែលជាគូរបស់គេ គូនោះក៏ទទួលទាត់ដោយបាតជើង គឺគេលើកជើងឡើងហើយរលាស់បត់ត្រង់កជើងឲ្យបាតជើងខ្វេរឡើងលើ ដូចគេអង្គុយពែនទើបគេហៅថា ‹សីពែន› ។ ពេលទាត់គេទាត់តម្រង់ឲ្យចំសីៗ ក៏អណ្ដែតឡើង ហើយធ្លាក់ចុះមកវិញ បើធ្លាក់មកចំអ្នកណា អ្នកនោះគេទាត់បន្តឡើងទៀត ,បើធ្លាក់មកចំអ្នកទាត់ដដែលវិញ អ្នកនោះក៏ទទួលទាត់វិញដែរ ។ បើសីធ្លាក់មកចំអ្នកណាហើយអ្នកនោះទទួលទាត់មិនត្រូវ ឬក៏សីនោះធ្លាក់ឆ្ងាយអំពីអ្នកលេងទាំងអស់គ្នា នាំឲ្យអ្នកលេងរត់ទៅទទួលទាត់មិនទាន់ សីក៏ធ្លាក់ដល់ដី បើធ្លាក់ក្បែរកន្លែងអ្នកណាជាងគេ អ្នកនោះគេរើសបោះទៅឲ្យគូរបស់គេ ដើម្បីឲ្យទាត់តទៅទៀត ។ ពេលដែលសីធ្លាក់មកម្ដងៗទាំងអស់គ្នាតែងតែសម្លឹងមើលទៅសីគ្រប់ៗគ្នា ក្រែងធ្លាក់មកចំខ្លួន ជួនក៏អ្នកទាំង ២ នាក់នឹកត្រូវគ្នា គឺនាក់ម្នាក់នឹកថា សីធ្លាក់មកចំខ្លួន ម្នាក់ទៀតក៏ថា ចំខ្លួនដែរ នាំឲ្យស្ទុះទៅទាត់ដណ្ដើមគ្នាក៏មាន ។
ម្នាក់ៗដែលសីធ្លាក់មកចំហើយ តែងតែមានចិត្តនឹកថា នឹងទាត់បង្វែរទៅឲ្យគូរបស់ខ្លួនៗ តែជួនកាលក៏បានសម្រេច ជួនកាលក៏មិនបានសម្រេចដែរ ដោយសីនោះមិនទៅចំដូចបំណង ។
សីពែននេះ គេទាត់ឬគះ បានតែដោយបាតជើង,ភ្នែកគោលកែងជើង,កែងដៃ, ក្បាលជង្គង់,ក្បាល,ស្មា ប្រហែលសីដក់ដែរ តែគេហាមផ្ដាត់មិនឲ្យទាត់ដោយខ្នងជើង ឬទះដោយបាតដៃឡើយ ។
ល្បែងសីទាំង ៣ មុខនេះ បើអ្នកលេងសុទ្ធតែប៉ិនប្រសប់ ក្នុងពេលទាត់មួយលើកៗ សីមិនសូវធ្លាក់ដល់ដីទេ យូរៗទើបមានធ្លាក់ដល់ដីម្ដង ។
ល្បែងសី ជាកីឡាដ៏ប្រសើរមួយរបស់ខ្មែរ តាំងពីអតីតកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នកាលនេះ ក៏នៅតែមានតម្លៃនៅឡើយ ហើយជាកីឡាហាត់ប្រាណមួយយ៉ាង ខាងកាយសម្បទា ប្រហែលនឹងកីឡាបាល់ទាត់ដែរ ៕
៣. ល្បែងគោះត្រឡោក
ជាល្បែងមួយយ៉ាងដែលមនុស្សប្រុសជំទង់ៗឬចំណាស់ៗដែលគេលេងក្នុងពេលណាក៏បាន តែគេច្រើនតែលេងក្នុងពេលលើកជំនូន-ស៊ីស្លា ឬមង្គលការកូន គឺពេលហែកូនប្រុសទៅជូនជំនូន ឬទៅចូលរោងនៅផ្ទះខាងស្រី ក្នុងពេលនោះ គេតែងរកអ្នកចេះគោះត្រឡោក មកលេងជាកំសាន្ត ។
មនុស្សអ្នកលេងមានតែម្នាក់ទេ ។ មុននឹងលេង គេយកត្រឡោកល្អៗ២ ទំហំប៉ុនគ្នា មកកាន់នៅដៃស្ដាំ ១ ដៃឆ្វេង ១ ហើយគេអង្គុយ ឬឈរ គោះប្រជល់គ្នាតាមចង្វាក់ មាន ៧ គឺ:
ទី១ គោះលើក្បាល
ទី២ គោះខាងមុខ
ទី៣ គោះខាងក្រោមឃ្លៀកស្ដាំ
ទី៤ គោះខាងក្រោមឃ្លៀកឆ្វេង
ទី៥ គោះខាងក្រោមជើងស្ដាំ
ទី៦ គោះខាងក្រោមជើងឆ្វេង
ទី៧ គោះខាងក្រោយខ្នង
សកម្មភាពរបស់អ្នកគោះបែបអង្គុយ ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:
លុះគោះគ្រប់ ៧ ថ្នាក់ហើយ គេចាប់គោះពីទី ១ សាជាថ្មីឡើងទៀត តាមលំដាប់ហូរហែទៅ ។
បើគោះបែបឈរ គេគោះបណ្ដើរ ច្រៀងបណ្ដើរតាមបទ ឬទំនុកដែលគេចេះ ។ នៅពេលហែកូនកំលោះទៅជូនជំនូន ឬទៅចូលរោងការ ឬនាំកូនក្រមុំចុះពីផ្ទះទៅចូលរោងខាងប្រុស គេតែងគោះបែបឈរ គឺអ្នកគោះត្រឡោក គេឈររេរាំធ្វើជាស្ទាក់មុខកូនកម្លោះ មិនឲ្យឡើងទៅលើផ្ទះខាងស្រី ឬកូនក្រមុំមិនឲ្យចូលទៅរោងខាងប្រុស ។ បើម្ដាយឪពុកនៃសាមីខ្លួនទាំងសងខាងអាណិតគ្នា កុំឲ្យឈរយូរពេក ខ្លាចនឿយហត់ ឬខ្មាស់គេ គេយកវត្ថុអ្វីមួយមានស្រានិងសាច់ក្លែម ឬប្រាក់ជាដើមតាមសមគួរ សូមអ្នកគោះត្រឡោកនោះ បើអ្នកគោះគេសុខចិត្តព្រមបើកឲ្យទៅ ទើបចូលទៅបាន ។
ល្បែងនេះ ជាល្បែងមួយយ៉ាង នាំឲ្យអ្នកទស្សនាកើតសេចក្ដីរីករាយ ហើយជាល្បែងដែលរាប់ចូលក្នុងការហាត់ប្រាណ នាំឲ្យដៃកើតសាច់ដុំ និងឲ្យដៃរហ័សរហួន ៕
៤. ល្បែងគោះពញ្លក់ ឬ ទះពញ្លក់
មនុស្សអ្នកលេងមានតែម្នាក់ទេ ។ មុននឹងលេង គេយកត្រឡោកល្អៗ២ ទំហំប៉ុនគ្នា មកកាន់នៅដៃស្ដាំ ១ ដៃឆ្វេង ១ ហើយគេអង្គុយ ឬឈរ គោះប្រជល់គ្នាតាមចង្វាក់ មាន ៧ គឺ:
ទី១ គោះលើក្បាល
ទី២ គោះខាងមុខ
ទី៣ គោះខាងក្រោមឃ្លៀកស្ដាំ
ទី៤ គោះខាងក្រោមឃ្លៀកឆ្វេង
ទី៥ គោះខាងក្រោមជើងស្ដាំ
ទី៦ គោះខាងក្រោមជើងឆ្វេង
ទី៧ គោះខាងក្រោយខ្នង
សកម្មភាពរបស់អ្នកគោះបែបអង្គុយ ដូចក្នុងរូបភាពនេះ:
លុះគោះគ្រប់ ៧ ថ្នាក់ហើយ គេចាប់គោះពីទី ១ សាជាថ្មីឡើងទៀត តាមលំដាប់ហូរហែទៅ ។
បើគោះបែបឈរ គេគោះបណ្ដើរ ច្រៀងបណ្ដើរតាមបទ ឬទំនុកដែលគេចេះ ។ នៅពេលហែកូនកំលោះទៅជូនជំនូន ឬទៅចូលរោងការ ឬនាំកូនក្រមុំចុះពីផ្ទះទៅចូលរោងខាងប្រុស គេតែងគោះបែបឈរ គឺអ្នកគោះត្រឡោក គេឈររេរាំធ្វើជាស្ទាក់មុខកូនកម្លោះ មិនឲ្យឡើងទៅលើផ្ទះខាងស្រី ឬកូនក្រមុំមិនឲ្យចូលទៅរោងខាងប្រុស ។ បើម្ដាយឪពុកនៃសាមីខ្លួនទាំងសងខាងអាណិតគ្នា កុំឲ្យឈរយូរពេក ខ្លាចនឿយហត់ ឬខ្មាស់គេ គេយកវត្ថុអ្វីមួយមានស្រានិងសាច់ក្លែម ឬប្រាក់ជាដើមតាមសមគួរ សូមអ្នកគោះត្រឡោកនោះ បើអ្នកគោះគេសុខចិត្តព្រមបើកឲ្យទៅ ទើបចូលទៅបាន ។
ល្បែងនេះ ជាល្បែងមួយយ៉ាង នាំឲ្យអ្នកទស្សនាកើតសេចក្ដីរីករាយ ហើយជាល្បែងដែលរាប់ចូលក្នុងការហាត់ប្រាណ នាំឲ្យដៃកើតសាច់ដុំ និងឲ្យដៃរហ័សរហួន ៕
៤. ល្បែងគោះពញ្លក់ ឬ ទះពញ្លក់
ជាល្បែងមួយសម្រាប់មនុស្សជំទង់ៗ ឬចំណាស់ៗ ដែលត្រូវការលេងក្នុងវេលាថ្ងៃ នៅពេលមានបុណ្យទាន ពេលមង្គលការ ពេលចូលឆ្នាំថ្មី ឬក៏ពេលទំនេរ ។
ល្បែងនេះគេលេងបានទាំងប្រុសទាំងស្រី ។
គោះពញ្លក់មានអ្នកលេងតែម្នាក់, ឯទះពញ្លក់មាន ២ នាក់ ។
របៀបគោះពញ្លក់= មុនដំបូងបង្អស់ អ្នកលេងគេអង្គុយពែនភ្នែន លើកដៃប្រណម្យសំពះគ្រូ ឬសំពះព្រះ ហើយលាដៃទាំងសងខាង ហាមាត់ចំហ ដៃឆ្វេងទះថ្ពាល់ស្ដាំ ដើស្ដាំទះថ្ពាល់ឆ្វេង ញាក់ចិញ្ចើម ក្តក់ ៣ ដង ងាកចុះងាកឡើង ហើយចេះតែក្តក់ឲ្យឮប៉ែសៗតៗទៅ តាមចង្វាក់គោះ ៥ ថ្នាក់ គឺទី ១ គោះដៃ,ទី២ គោះថ្ពាល់,ទី៣ គោះក្រោមចង្ការ,ទី៤ គោះពោះ,ទី៥ គោះភ្លៅទាំងសងខាង ។
លុះគោះគ្រប់ទាំង ៥ ថ្នាក់ហើយ គេចាប់គោះពីទី ១ មកវិញ សាចុះសាឡើងរឿយៗ ដើម្បីឲ្យពួកអ្នកទស្សនា កើតសេចក្ដីរីករាយ សប្បាយជាកំសាន្ត ។
របៀបទះពញ្លក់= មានសកម្មភាព ដូចរូបភាពនេះ:
ល្បែងនេះដំបូងបង្អស់ អ្នកលេងគេអង្គុយពែនភ្នែន ទល់មុខគ្នាពីរនាក់ ដៃទាំងបួនផ្គុំគ្នា រួចហូតចេញពីគ្នាមកវិញ ទើបទះដៃខ្លួនឯងមួយផូងម្នាក់ ទះភ្លៅខ្លួនឯងទាំងសងខាង វិលមកទះដៃរៀងខ្លួនឯងម្ដងមួយផូងទៀត ទើបលូកដៃស្ដាំទៅទះផ្ទប់គ្នាទៀត ។ គេធ្វើតែរបៀបនេះឲ្យរឹតតែញាប់ឡើងៗ នរណាភាន់ដៃទះមិនទាន់ គេទុកជាចាញ់ ។ បែបនេះគេហៅថា ‹ពញ្លក់ញី› រីឯពញ្លក់ឈ្មោល គេសង្ខេបជាងនេះ គឺទះភ្លៅតែម្ដងដំបូងប៉ុណ្ណោះ លុះលំដាប់តៗទៅ គ្មានទះភ្លៅទៀតទេ ។
ល្បែងនេះ រាប់ចូលក្នុងពិធីហាត់ប្រាណបាន ដែលនាំឲ្យដៃមានសាច់ដុំ ឲ្យដៃរហ័សរហួន នឹងភ្នែកវៃចេះសង្កេតហេតុការណ៍ផ្សេងៗ ៕
៥. ល្បែងអង្គញ់
ល្បែងនេះគេលេងបានទាំងប្រុសទាំងស្រី ។
គោះពញ្លក់មានអ្នកលេងតែម្នាក់, ឯទះពញ្លក់មាន ២ នាក់ ។
របៀបគោះពញ្លក់= មុនដំបូងបង្អស់ អ្នកលេងគេអង្គុយពែនភ្នែន លើកដៃប្រណម្យសំពះគ្រូ ឬសំពះព្រះ ហើយលាដៃទាំងសងខាង ហាមាត់ចំហ ដៃឆ្វេងទះថ្ពាល់ស្ដាំ ដើស្ដាំទះថ្ពាល់ឆ្វេង ញាក់ចិញ្ចើម ក្តក់ ៣ ដង ងាកចុះងាកឡើង ហើយចេះតែក្តក់ឲ្យឮប៉ែសៗតៗទៅ តាមចង្វាក់គោះ ៥ ថ្នាក់ គឺទី ១ គោះដៃ,ទី២ គោះថ្ពាល់,ទី៣ គោះក្រោមចង្ការ,ទី៤ គោះពោះ,ទី៥ គោះភ្លៅទាំងសងខាង ។
លុះគោះគ្រប់ទាំង ៥ ថ្នាក់ហើយ គេចាប់គោះពីទី ១ មកវិញ សាចុះសាឡើងរឿយៗ ដើម្បីឲ្យពួកអ្នកទស្សនា កើតសេចក្ដីរីករាយ សប្បាយជាកំសាន្ត ។
របៀបទះពញ្លក់= មានសកម្មភាព ដូចរូបភាពនេះ:
ល្បែងនេះដំបូងបង្អស់ អ្នកលេងគេអង្គុយពែនភ្នែន ទល់មុខគ្នាពីរនាក់ ដៃទាំងបួនផ្គុំគ្នា រួចហូតចេញពីគ្នាមកវិញ ទើបទះដៃខ្លួនឯងមួយផូងម្នាក់ ទះភ្លៅខ្លួនឯងទាំងសងខាង វិលមកទះដៃរៀងខ្លួនឯងម្ដងមួយផូងទៀត ទើបលូកដៃស្ដាំទៅទះផ្ទប់គ្នាទៀត ។ គេធ្វើតែរបៀបនេះឲ្យរឹតតែញាប់ឡើងៗ នរណាភាន់ដៃទះមិនទាន់ គេទុកជាចាញ់ ។ បែបនេះគេហៅថា ‹ពញ្លក់ញី› រីឯពញ្លក់ឈ្មោល គេសង្ខេបជាងនេះ គឺទះភ្លៅតែម្ដងដំបូងប៉ុណ្ណោះ លុះលំដាប់តៗទៅ គ្មានទះភ្លៅទៀតទេ ។
ល្បែងនេះ រាប់ចូលក្នុងពិធីហាត់ប្រាណបាន ដែលនាំឲ្យដៃមានសាច់ដុំ ឲ្យដៃរហ័សរហួន នឹងភ្នែកវៃចេះសង្កេតហេតុការណ៍ផ្សេងៗ ៕
៥. ល្បែងអង្គញ់
គេឲ្យឈ្មោះតាមវត្ថុដែលគេយកមកលេង គឺផ្លែអង្គញ់ ដែលក្រៀមស្ងួត ។ ល្បែងនេះ គេលេងបានទាំងប្រុសទាំងស្រី ទាំងចាស់ទាំងក្មេង នៅវេលាថ្ងៃ ឬវេលាយប់ខែភ្លឺ នារដូវចូលឆ្នាំ ។
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេង ដូចរូចភាពនេះ:
ល្បែងអង្គញ់ គេលេងបានតាំងពីគ្នា ២ នាក់ឡើងទៅដល់ ១០ នាក់ ដោយចែកចេញជាពីពួកមានចំនួនស្មើគ្នា ដែលមានស្រីម្ខាងប្រុសម្ខាងក៏បាន ចម្រុះគ្នាទាំងសងខាងក៏បាន ។ អង្គញ់ដែលគេយកមកលេងនេះ ឲ្យឈ្មោះថា ‹កោយ› ចែកចេញជាពីរផ្នែកដែរ គេហៅថា កោយដាំមួយពួក កោយបោះមួយពួក ។ កើយមួយពួកៗមានចំនួន ៣ ឬ ចំនួន ៥ គឺថាបើដាំកោយ ៣ ក៏បោះកោយ ៣ ,បើដាំកោយ ៥ ក៏បោះកោយ ៥ តាមចំនួនអ្នកលេងមានតិចឬច្រើន ។ ដែលហៅថា កោយដាំ គឺគេដាំភ្ជាប់ទៅនឹងដី មានជួរបែកកន្ធែកចេញពីកោយកណ្ដាលមួយ ដែលហៅថា ‹មេក្លោង ឬកន្លោង› ១ ឬ ២ ខាងស្ដាំ ១ ឬ ២ ខាងឆ្វេង មានសណ្ឋានដូចក្អែកទឹកហើរ ដែលឲ្យមេខ្យល់មួយនាំមុខ ហើយក្អែកទឹកហ្វូងបែកគ្នាជាជួរបញ្ឆៀងៗគ្នាពីក្រោយ ។ រីឯកោយបោះ គឺកោយទាំងឡាយដែលគេកាន់យកទៅទី ហើយបោះក្ដី ធ្វើអ្វីគ្រប់បែបទៀតក្ដី សម្រាប់រំលំកោយ ដាំទាំងប៉ុន្មាននោះ ។ ត្រង់រណ្ដៅតូចៗដែលឆ្កៀលដី យកកន្លែងដាំកើយឲ្យជាប់នោះ គេហៅថា ‹រន្ធ ឬរន្ធកោយ› ។ គេកំណត់កន្លែងមួយពីមុខកោយដាំប្រមាណជា ៣ ឬ ៤ ម៉ែត្រ សន្មតហៅថា ‹ទី› គឺជាទីដែលគេត្រូវបោះ ឬទៅធ្វើអ្វីមួយ ពីត្រឹមនោះតម្រង់មកកោយដាំវិញ ។ អ្នកដែលត្រូវឡើងមុនគឺបានទៅបោះពីទីមុនគេនោះ សម្រេចលើការព្រមព្រៀងគ្នា,ជាធម្មតា គេច្រើនតែអនុញ្ញាតឲ្យពួកអ្នកខ្សោយជាងមានសិទ្ធិទៅបោះមុនគេ ទុកដូចជាតទីឲ្យដែរ ឯការចាញ់ឈ្នះស៊ីសងត្រង់នរណាធ្វើត្រូវកោយដាំចប់សព្វគ្រប់មុនគេ គឺគ្រប់បែបគ្រប់ថ្នាក់ ដែលរបៀបលេងអង្គញ់តម្រូវឲ្យទាំងប៉ុន្មាន ។ ប៉ុន្តែគេច្រើនសន្មតគ្នាបន្ថែមឲ្យអ្នកចាញ់ធ្វើ ៣ ឬ ៤ ក្ដារសិន ហៅថា ‹តាម› ដូច្នេះបានជាមុននឹងលេង គេសន្មតគ្នាថា តាមប៉ុន្មានក្ដារ? បើគេសម្រេចគ្នាថា ប៉ុន្មានៗដល់ទីបំផុតត្រូវតែ ‹តាម› ប៉ុណ្ណោះក្ដារសិន ។ បើផុតកំណត់ហើយ នៅតែមិនបានធ្វើ ត្រូវអស់ទៀតនោះទើបទុកជាចាញ់ ហើយពួកខាងឈ្នះ ត្រូវជោះពួកខាងចាញ់តាមចំនួនដែលគេសន្យាគ្នា ឧបមារថា គេសន្យាថា កោយមួយជោះ ១០ ដូច្នេះនរណាកាន់កោយបោះមួយ បើឈ្នះត្រូវបានជោះគេ ១០ តែបើចាញ់ក៏ត្រូវគេជោះ ១០ ដែរ ។
ល្បែងនេះមានលក្ខខណ្ឌតឹងរ៉ឹងណាស់ បើធ្វើខុសបទវិន័យណាមួយនឹងត្រូវទទួលពិន័យភ្លាមមួយរំពេច ។ លក្ខខណ្ឌទាំងនេះ យើងនិងបរិយាយរបៀបលេងខាងក្រោមនេះ ។
ល្បែងអង្គញ់ចែកចេញច្រើនជាន់ថ្នាក់ជាសង្កាត់ៗមាន៖
១- បោះ (កាន់បោះមកពីទី តម្រង់កោយដាំ)
២- ស៊ីគោល (បាញ់ដោយម្រាមដៃដាក់លើក្បាលជង្គង់)
៣- ស៊ីប៉ារ៉េត (បាញ់ដោយម្រាមដៃដាក់ផ្ទាល់នឹងដី)
៤- ត្រកង (ប្រមៀលអង្គញ់មកពីទី)
៥- ចាក់ខ្ទែក (ដាក់អង្គញ់លើខ្នងជើងដើរបីជំហាន)
៦- បោះជោះ (បោះសម្រេចជាចុងក្រោយបំផុត)
របៀបលេងក្នុងសង្កាត់នីមួយៗមានដូចតទៅ៖
ថ្នាក់ទីមួយ បោះ= ពួកអ្នកដែលត្រូវឡើងទៅបោះ គេបោះតម្រង់ទៅកោយដែលដាំណាមួយ,កាលបោះទៅត្រូវកោយដាំនោះហើយ កោយនោះក៏ខ្ទេចចេញពីរន្ធទៅ កោយបោះក៏នៅក្នុងរន្ធកោយដាំ, ហើយអ្នកដាំទះកោយបោះនោះបង្កប់ថែមទៀត យ៉ាងនេះគេហៅថា ‹ស្អុយ› ។ បើបោះត្រូវកោយណាមួយហើយ បើបោះកោយមួយក្រោយ ទៅត្រូវកើយដដែលទៀតគេហៅថា ‹ម៉ាយ› ។ បើអ្នកបោះប្រព្រឹត្តខុសវិន័យទាំងនេះហើយ ត្រូវអ្នកដាំទៅបោះ អ្នកបោះមកដាំវិញម្ដង ។ កាលណាបោះទៅត្រូវកោយដែលដាំដួលទាំងអស់រួចហើយ អ្នកបោះត្រូវចាប់បន្តធ្វើស៊ីគោលតទៅទៀត ។
ថ្នាក់ទី ២ ស៊ីគោល= កាលបើបោះត្រូវអស់ហើយគេយកកោយរបស់គេដែលសំដៅទៅ ‹ទី› ហើយអង្គុយច្រហោងរុញក្បាលជង្គង់ម្ខាងទៅមុខបន្តិច យកកោយដាក់លើក្បាលជង្គង់នោះ ទាត់កោយដោយមេដៃឬចង្អុកដៃ តម្រង់ទៅកើយដាំណាមួយ ។ បើកោយធ្លាក់ទៅនោះ ធ្លាក់ជិតកោយដាំពេកប្រមាណជាមួយចំអាម ឬកន្លះចំអាមនោះ, អ្នកស៊ីគោលគេសួរអ្នកដាំថា ‹វ័ធឬណាប់?› បើអ្នកដាំឆ្លើយថា ‹វ័ធ› អ្នកស៊ីគោលត្រូវវ៉ាស់ជាចំអាមដោយយកមេដៃដាក់លើកើយរបស់ខ្លួនចង្អុលដៃវ័ធកោយដាំឲ្យដួលតែម្ដង ។ បើអ្នកដាំឆ្លើយថា ‹ណាប់› អ្នកស៊ីគោលគេលើកកោយរបស់គេគប់ទៅកោយដាំនោះឲ្យដួលតែម្ដង ។ ដូចនេះកោយដែលស៊ីគោលធ្លាក់ជិតពេកនោះ គេឲ្យឈ្មោះថា ‹វ័ធ-ណាប់› ។ បើកោយដែលស៊ីគោលទៅហើយធ្លាក់ឆ្ងាយពីកោយដាំជាងមួយចំអាមនោះ អ្នកស៊ីគោលត្រូវលុតជង្គង់ ហើយយកកើយនោះ មកដាក់លើក្បាលជង្គង់ផ្ទាត់តម្រង់ទៅកោយដាំបន្តទៅម្ដងទៀត ទាល់តែអស់កើយរបស់ខ្លួន ។ បើកោយស៊ីគោលនោះរត់ទៅប៉ះដូចជាកើយស៊ីគោលទៅមុនធ្លាក់ត្រង់កន្លែងណាមួយ ហើយកើយទៅក្រោយរត់ទៅប៉ះកោយមុននោះ ដល់ពេលអ្នកបាញ់ពេលទៅបាញ់ម្ដងទៀតនោះ អ្នកដាំគេត្រូវពិន័យដូច្នេះ គឺកោយមុនគេឲ្យផ្ទាត់ដោយស្រលៀងភ្នែកម្ខាង គឺឲ្យធ្មេចភ្នែកម្ខាង ឯកោយក្រោយគេឲ្យផ្ទាត់ដោយខ្វាក់ភ្នែក គឺឲ្យធ្មេចភ្នែកទាំងសងខាង ។ ដូច្នេះទើបគេឲ្យឈ្មោះ កើត ២ នេះថា កោយខ្វាក់ និងស្រលៀងតាមទណ្ឌកម្មដែលគេពិន័យ ស៊ីគោលដូចបានរៀបរាប់មកនេះត្រូវកោយដាំដួលអស់ហើយ គេត្រូវធ្វើស៊ីប៉ារ៉េតតទៅទៀត ។
ថ្នាក់ទី ៣ ស៊ីប៉ារ៉េត= ពួកអ្នកស៊ីគោលនោះ កាលបានធ្វើស៊ីគោលរួចហើយគេនាំគ្នា យកកោយទៅដាក់ផ្ទាល់នឹងដី ហើយបាញ់ដោយម្រាមដាំមួយម្ដងៗ តម្រង់ទៅរកកោយដាំ រហូតដល់អស់កើយ ការពិន័យមាន វ័ធ ណាប់ ស្រលៀង ខ្វាក់ របៀបដូចស៊ីគោលដែរ ខុសគ្នាត្រង់ស៊ីគោលគេធ្វើលើក្បាលជង្គង់ , ចំណែកស៊ីប៉ារ៉េត ដាក់កោយផ្ទាល់នឹងដីតែប៉ុណ្ណោះ ។ លុះធ្វើស៊ីប៉ារ៉េតរួចហើយគេធ្វើត្រកងតទៅទៀត ។
ថ្នាក់ទី ៤ ត្រកង ឬ ត្រឡងកង= ក្រោយដែលធ្វើស៊ីប៉ារ៉េតត្រូវអស់ហើយ គេចាប់ធ្វើបន្តទៅទៀត គឺត្រកង ។ ត្រកងនេះ គឺគេប្រមៀលកោយ (គ្រាប់អង្គញ់) ឲ្យរមៀលដូចបរកង់ ហេតុនេះបានជាគេហៅថា ‹ត្រកងឬត្រឡងកង› ។ ត្រកងមានពីរបែប,គេយកបែបណាមួយមកលេង ក៏បានតាមតែគេណាត់គ្នា ហៅថា ត្រកងទប់ និងត្រកងធា ។ ត្រកងទប់,គឺគេប្រមៀលកោយទៅហើយត្រូវរត់តាមទៅយកដៃខ្ទប់ឲ្យទាន់ មុនកោយនោះដួល ហើយមិនឲ្យហួសមេក្លោងផង តែបើទប់មិនទាន់ បណ្ដោយឲ្យកោយដួលស្លៀមខ្លួនវា ឬទប់ដែរតែមិនបានយកដៃខ្ទប់ឲ្យជិតល្អ លើកោយនោះទេ នោះគេទុកជាស្អុយមិនបានការ, ពួកខាងម្ខាងត្រូវឡើងធ្វើម្ដង ។ បើកើយនោះ រត់លឿនពេកទៅហួសមេក្លោងឬមួយក៏ទង្គិចដួលកោយដាំណាមួយ ក៏ទុកជាស្អុយត្រូវគេ ‹ឡើង› ដែរ ។ ឯត្រកងធាវិញ ពុំពិបាករត់តាមខ្ទប់ទេ តែត្រូវមានវិន័យមិនឲ្យហួសមេក្លោង និងទង្គិចកោយដាំឡើយ ។ របៀបត្រកង ក៏ដូចជា ស៊ីគោល ឬ ស៊ីប៉ារ៉េតដែរ គឺធ្វើបានពីដំណាក់ គឺត្រកងពីទីទៅដល់ត្រង់ណាហើយ អាចតាមទៅបាញ់ដល់ម្រាមដៃផ្ទាល់នឹងដីតម្រង់ទៅកោយដាំម្ដងទៀត ប្រសិនជាមានរះដួលកោយដាំម្ដងពីរឬ បី, ម៉ាយ,ងីងើមិនដួល កោយដាំនោះ គ្រាន់តែរង្គើក៏ត្រូវទទួលបទពិន័យដូចមុនៗដែរ ។
ថ្នាក់ទី ៥ ចាក់ខ្ចែក= ចាក់ខ្ចែកមានរបៀបប្លែកពីមុនៗ គឺគេឈានមួយជំហានគំនិតពីទី រួចយកអង្គញ់ដាក់លើខ្នងជើង ហើយឈានពីរជំហានទៅមុខទៀត ទើបរលាស់ចុងជើង គ្រវាត់គ្រាប់អង្គញ់ទៅឲ្យត្រូវកោយដាំ ។ កាលណាមិនត្រូវក៏ស្អុយកោយបោះនោះ ចោលទៅ កាលណាត្រូវអាចយកកោយដដែលនោះមកធ្វើសារជាថ្មីបានម្ដងទៀត ។ ប្រសិនជាដាក់កោយខ្នងជើង ហើយឈានពុំទាន់ដល់កោយដាំស្រាប់តែជ្រុះកោយទៅ នោះគេទុកជាបាក់កលៀនអណ្ដាត គឺគេឲ្យយកទៅធ្វើម្ដងទៀតតែឲ្យអ្នកនោះ ងើយកឡើងលើលៀនអណ្ដាត មិនឲ្យមើលទៅកោយដាំទេ គឺថា ធ្វើប្រថុយៗតាមស្មាន ។ ចាក់ខ្ចែក ឥតធ្វើពីដំណាក់ឈើតាមទៅផ្ទាត់បាននៅជិតកោយ ដាំដូចត្រកង ស៊ីគោល-ស៊ីប៉ារ៉េតទេ គេធ្វើយកត្រូវពីទីតែម្ដង ។ កាលបើមានរះ ,មាយ,កប់ គេពិន័យដូចធ្វើអ្វីៗពីមុនមកដែរ ។
ថ្នាក់ទី ៦ បោះជោះ = បោះជោះក៏ដូចជាបោះពីដំបូងដែរ វិន័យគ្រប់បែបគ្រប់យ៉ាងដូចគ្នាទាំងអស់សុទ្ធសាធ ។ គិតទៅបោះជួសនេះ ហាក់ដូចជាគ្រាន់តែជាវិញ្ញាសារមួយសម្រាប់រង់ចាំពួកខាងយឺតជាង ឲ្យបានឱកាសដេញតាមតែប៉ុណ្ណោះ ។ បានជាហៅថា បោះជោះព្រោះបន្ទាប់តែពីបោះនេះទៅ ត្រូវបានជោះហើយ (គ្រាន់តែរង់ចាំឲ្យគេតាមប៉ុន្មានក្តារ ដែលបានសន្មត់តែប៉ុណ្ណោះ) ។
របៀបជោះ គឺគេយកអង្គញ់មួយផ្ទាប់ទៅដល់ក្បាលជង្គង់ ហើយយកអង្គញ់មួយទៀតវាយជួយពីលើ រាប់ចំនួនតាមដែលគេត្រូវជួស ។ ធ្វើបែបនេះហៅថា ‹ជោះបាយត្រជាក់› ។ មួយបែបទៀតហៅថា ‹ជោះបាយក្ដៅ› របៀបនេះគេផ្គុំអង្គញ់ពីរតម្រួតគ្នា គឺមួយផ្តេក មួយបញ្ឈរ ហើយជោះខ្លាំងៗទៅលើក្បាលជង្គង់មួយៗឡើងក្រហមសាច់ ទំរាំតែអស់ចំនួន ៣០-៤០ សឹងតែហើមក្បាលជង្គង់តែម្ដង ជួនកាល គេយកបំពង់ឫស្សីមកខោកក្បាលជង្គង់ធ្វើជាជោះជំនួសគ្រាប់អង្គញ់ក៏មាន ។
ឯឈ្មោះពិន័យដែលប្រើក្នុងល្បែងអង្គញ់នេះមាន ៩ បែប៖
១- ស្អុយ (គឺធ្វើខុសទុកកោយនេះ ជាអាសារបង់)
២- មាយ (ត្រូវម្ដងហើយ ត្រូវដដែលម្ដងទៀត)
៣- រះ (កោយបោះមួយ ត្រូវកោយដាំម្ដងពីរ)
៤- ងីងើ (កោយបោះរត់ប៉ះកោយដាំឲ្យរង្គើមិនដួល)
៥- ស្រលៀង -ខ្វាក់ (ព្រោះកើយបោះទង្គិចគ្នា)
៦- វ័ធ-ណាត់ (កោយបោះជិតកោយដាំពេក)
៧- បាក់កលៀនអណ្ដាត (ចាក់ខ្ទាតធ្លាក់កើយកណ្ដាលទី)
៨- កប់ទះ (កោយដាំខ្ទេចចេញ កោយបោះនៅក្នុងរន្ធដាំ)
៩- ហួសមេដំបូល (សម្រាប់ត្រកងកុំឲ្យហួសមេក្លោង)
បទពិន័យលើកំហុសទាំងអស់នេះមិនជាការធ្ងន់ពិបាកប៉ុន្មានទេ មានកំហុសខ្លះគេគ្រាន់តែ ‹ឡើង› គឺគេទុកក្ដារនេះជាអាសាបង់ ត្រូវផ្ទេរឲ្យពួកម្ខាងទៀតឡើងទៅធ្វើម្ដងដូចយ៉ាង ម៉ាយ រះ កប់ទះ ជាដើម ប៉ុន្តែទោះជាត្រូវ ‹ឡើង› ក្ដី ក៏លើកក្រោយគេអនុញ្ញាតឲ្យពួកនេះ ទុកជាធ្វើត្រូវទាំងអស់នេះដែរ ។ ឯបទពិន័យផ្សេងទៀតក៏គ្រាន់តែដាក់ទណ្ឌកម្ម ឲ្យលំបាកក្នុងការធ្វើតែប៉ុណ្ណោះ ពុំទាន់ចាត់ទុកឲ្យកោយនោះស្អុយភ្លាមៗទេ ។ ដូច្នេះបទពិន័យគ្រាន់តែឲ្យបានសប្បាយបានយូរបន្តិចប៉ុណ្ណោះឯង ។
សេចក្ដីបញ្ជាក់:
គ្រាប់អង្គញ់ដូចគ្នានេះ គេអាចយកទៅលេងជាល្បែងមួយទៀតហៅថា ‹លេងកេល› ។ គឺថា គេយកកោយដាំប្រាំដែរ ដាំដង្ហែជាមួយជួរ ហើយមានគូសទីមួយ ជាកន្លែងសន្មត ដាក់កោយបោះ ៥ ដែរ តែដាក់ផ្ទាល់និងដី គេយកជើងកៀសគឺជើងឆ្វេងឈរស្ងៀម លូកទៅមុខ,ជើងស្ដាំថយមកក្រោយចុចកែងឲ្យជាប់ទៅនឹងដី ហើយចុងម្រាមឆ្កើសយ៉ាងខ្លាំង ឲ្យកោយរត់ទៅត្រូវកោយដាំម្ដងមួយៗ ទាល់តែអស់ បើកោយណាមិនបានត្រូវកោយដាំទេ គេទុកជាស្អុយ តែបើបានត្រូវគេឲ្យត្រឡប់យកមកកេល (ឆ្កើសចុងម្រាមជើង) បានម្ដងទៀត ។ ពួកខាងណាធ្វើត្រូវអស់មុន ឈ្មោះថា ឈ្នះ អាចជួសអ្នកចាញ់បាន ។
របៀបលេងគ្រាប់អង្គញ់មួយយ៉ាងទៀតគេហៅថា ‹បាញ់រង› គឺមានអ្នកលេងពីរពួក ។ ពួកម្ខាងៗមានកោយ ១០ រៀងខ្លួនគឺសម្រាប់ដាំ ៥ បាញ់ ៥ ។ គេដាំជួរតម្រៀបគ្នាម្ខាងម្នាក់ ហើយ យកកោយបាញ់ បាញ់ទៅខាងពួកបរបក្ខម្ដងម្នាក់ ខាងណាបាញ់រំលំរបស់ពួកម្ខាងគេអស់មុនឈ្មោះថា ឈ្នះ បានជោះគេ ឯបាញ់នោះ គឺឈរបត់ក្បាលជង្គង់ម្ខាងដាក់ចោលលើក្បាលជង្គង់បាញ់នឹងម្រាមដៃ តម្រង់ទៅកោយដាំតែម្ដង ។
ល្បែងអង្គញ់អាចរ៉ាប់ចូលក្នុងពួកកីឡា ហាត់ដៃឲ្យត្រង់ ហាត់ភ្នែកឲ្យវៃ ហាត់ស្មារតីឲ្យមូល ៕
៦. ល្បែងបិទពួន
សកម្មភាពរបស់អ្នកលេង ដូចរូចភាពនេះ:
ល្បែងអង្គញ់ គេលេងបានតាំងពីគ្នា ២ នាក់ឡើងទៅដល់ ១០ នាក់ ដោយចែកចេញជាពីពួកមានចំនួនស្មើគ្នា ដែលមានស្រីម្ខាងប្រុសម្ខាងក៏បាន ចម្រុះគ្នាទាំងសងខាងក៏បាន ។ អង្គញ់ដែលគេយកមកលេងនេះ ឲ្យឈ្មោះថា ‹កោយ› ចែកចេញជាពីរផ្នែកដែរ គេហៅថា កោយដាំមួយពួក កោយបោះមួយពួក ។ កើយមួយពួកៗមានចំនួន ៣ ឬ ចំនួន ៥ គឺថាបើដាំកោយ ៣ ក៏បោះកោយ ៣ ,បើដាំកោយ ៥ ក៏បោះកោយ ៥ តាមចំនួនអ្នកលេងមានតិចឬច្រើន ។ ដែលហៅថា កោយដាំ គឺគេដាំភ្ជាប់ទៅនឹងដី មានជួរបែកកន្ធែកចេញពីកោយកណ្ដាលមួយ ដែលហៅថា ‹មេក្លោង ឬកន្លោង› ១ ឬ ២ ខាងស្ដាំ ១ ឬ ២ ខាងឆ្វេង មានសណ្ឋានដូចក្អែកទឹកហើរ ដែលឲ្យមេខ្យល់មួយនាំមុខ ហើយក្អែកទឹកហ្វូងបែកគ្នាជាជួរបញ្ឆៀងៗគ្នាពីក្រោយ ។ រីឯកោយបោះ គឺកោយទាំងឡាយដែលគេកាន់យកទៅទី ហើយបោះក្ដី ធ្វើអ្វីគ្រប់បែបទៀតក្ដី សម្រាប់រំលំកោយ ដាំទាំងប៉ុន្មាននោះ ។ ត្រង់រណ្ដៅតូចៗដែលឆ្កៀលដី យកកន្លែងដាំកើយឲ្យជាប់នោះ គេហៅថា ‹រន្ធ ឬរន្ធកោយ› ។ គេកំណត់កន្លែងមួយពីមុខកោយដាំប្រមាណជា ៣ ឬ ៤ ម៉ែត្រ សន្មតហៅថា ‹ទី› គឺជាទីដែលគេត្រូវបោះ ឬទៅធ្វើអ្វីមួយ ពីត្រឹមនោះតម្រង់មកកោយដាំវិញ ។ អ្នកដែលត្រូវឡើងមុនគឺបានទៅបោះពីទីមុនគេនោះ សម្រេចលើការព្រមព្រៀងគ្នា,ជាធម្មតា គេច្រើនតែអនុញ្ញាតឲ្យពួកអ្នកខ្សោយជាងមានសិទ្ធិទៅបោះមុនគេ ទុកដូចជាតទីឲ្យដែរ ឯការចាញ់ឈ្នះស៊ីសងត្រង់នរណាធ្វើត្រូវកោយដាំចប់សព្វគ្រប់មុនគេ គឺគ្រប់បែបគ្រប់ថ្នាក់ ដែលរបៀបលេងអង្គញ់តម្រូវឲ្យទាំងប៉ុន្មាន ។ ប៉ុន្តែគេច្រើនសន្មតគ្នាបន្ថែមឲ្យអ្នកចាញ់ធ្វើ ៣ ឬ ៤ ក្ដារសិន ហៅថា ‹តាម› ដូច្នេះបានជាមុននឹងលេង គេសន្មតគ្នាថា តាមប៉ុន្មានក្ដារ? បើគេសម្រេចគ្នាថា ប៉ុន្មានៗដល់ទីបំផុតត្រូវតែ ‹តាម› ប៉ុណ្ណោះក្ដារសិន ។ បើផុតកំណត់ហើយ នៅតែមិនបានធ្វើ ត្រូវអស់ទៀតនោះទើបទុកជាចាញ់ ហើយពួកខាងឈ្នះ ត្រូវជោះពួកខាងចាញ់តាមចំនួនដែលគេសន្យាគ្នា ឧបមារថា គេសន្យាថា កោយមួយជោះ ១០ ដូច្នេះនរណាកាន់កោយបោះមួយ បើឈ្នះត្រូវបានជោះគេ ១០ តែបើចាញ់ក៏ត្រូវគេជោះ ១០ ដែរ ។
ល្បែងនេះមានលក្ខខណ្ឌតឹងរ៉ឹងណាស់ បើធ្វើខុសបទវិន័យណាមួយនឹងត្រូវទទួលពិន័យភ្លាមមួយរំពេច ។ លក្ខខណ្ឌទាំងនេះ យើងនិងបរិយាយរបៀបលេងខាងក្រោមនេះ ។
ល្បែងអង្គញ់ចែកចេញច្រើនជាន់ថ្នាក់ជាសង្កាត់ៗមាន៖
១- បោះ (កាន់បោះមកពីទី តម្រង់កោយដាំ)
២- ស៊ីគោល (បាញ់ដោយម្រាមដៃដាក់លើក្បាលជង្គង់)
៣- ស៊ីប៉ារ៉េត (បាញ់ដោយម្រាមដៃដាក់ផ្ទាល់នឹងដី)
៤- ត្រកង (ប្រមៀលអង្គញ់មកពីទី)
៥- ចាក់ខ្ទែក (ដាក់អង្គញ់លើខ្នងជើងដើរបីជំហាន)
៦- បោះជោះ (បោះសម្រេចជាចុងក្រោយបំផុត)
របៀបលេងក្នុងសង្កាត់នីមួយៗមានដូចតទៅ៖
ថ្នាក់ទីមួយ បោះ= ពួកអ្នកដែលត្រូវឡើងទៅបោះ គេបោះតម្រង់ទៅកោយដែលដាំណាមួយ,កាលបោះទៅត្រូវកោយដាំនោះហើយ កោយនោះក៏ខ្ទេចចេញពីរន្ធទៅ កោយបោះក៏នៅក្នុងរន្ធកោយដាំ, ហើយអ្នកដាំទះកោយបោះនោះបង្កប់ថែមទៀត យ៉ាងនេះគេហៅថា ‹ស្អុយ› ។ បើបោះត្រូវកោយណាមួយហើយ បើបោះកោយមួយក្រោយ ទៅត្រូវកើយដដែលទៀតគេហៅថា ‹ម៉ាយ› ។ បើអ្នកបោះប្រព្រឹត្តខុសវិន័យទាំងនេះហើយ ត្រូវអ្នកដាំទៅបោះ អ្នកបោះមកដាំវិញម្ដង ។ កាលណាបោះទៅត្រូវកោយដែលដាំដួលទាំងអស់រួចហើយ អ្នកបោះត្រូវចាប់បន្តធ្វើស៊ីគោលតទៅទៀត ។
ថ្នាក់ទី ២ ស៊ីគោល= កាលបើបោះត្រូវអស់ហើយគេយកកោយរបស់គេដែលសំដៅទៅ ‹ទី› ហើយអង្គុយច្រហោងរុញក្បាលជង្គង់ម្ខាងទៅមុខបន្តិច យកកោយដាក់លើក្បាលជង្គង់នោះ ទាត់កោយដោយមេដៃឬចង្អុកដៃ តម្រង់ទៅកើយដាំណាមួយ ។ បើកោយធ្លាក់ទៅនោះ ធ្លាក់ជិតកោយដាំពេកប្រមាណជាមួយចំអាម ឬកន្លះចំអាមនោះ, អ្នកស៊ីគោលគេសួរអ្នកដាំថា ‹វ័ធឬណាប់?› បើអ្នកដាំឆ្លើយថា ‹វ័ធ› អ្នកស៊ីគោលត្រូវវ៉ាស់ជាចំអាមដោយយកមេដៃដាក់លើកើយរបស់ខ្លួនចង្អុលដៃវ័ធកោយដាំឲ្យដួលតែម្ដង ។ បើអ្នកដាំឆ្លើយថា ‹ណាប់› អ្នកស៊ីគោលគេលើកកោយរបស់គេគប់ទៅកោយដាំនោះឲ្យដួលតែម្ដង ។ ដូចនេះកោយដែលស៊ីគោលធ្លាក់ជិតពេកនោះ គេឲ្យឈ្មោះថា ‹វ័ធ-ណាប់› ។ បើកោយដែលស៊ីគោលទៅហើយធ្លាក់ឆ្ងាយពីកោយដាំជាងមួយចំអាមនោះ អ្នកស៊ីគោលត្រូវលុតជង្គង់ ហើយយកកើយនោះ មកដាក់លើក្បាលជង្គង់ផ្ទាត់តម្រង់ទៅកោយដាំបន្តទៅម្ដងទៀត ទាល់តែអស់កើយរបស់ខ្លួន ។ បើកោយស៊ីគោលនោះរត់ទៅប៉ះដូចជាកើយស៊ីគោលទៅមុនធ្លាក់ត្រង់កន្លែងណាមួយ ហើយកើយទៅក្រោយរត់ទៅប៉ះកោយមុននោះ ដល់ពេលអ្នកបាញ់ពេលទៅបាញ់ម្ដងទៀតនោះ អ្នកដាំគេត្រូវពិន័យដូច្នេះ គឺកោយមុនគេឲ្យផ្ទាត់ដោយស្រលៀងភ្នែកម្ខាង គឺឲ្យធ្មេចភ្នែកម្ខាង ឯកោយក្រោយគេឲ្យផ្ទាត់ដោយខ្វាក់ភ្នែក គឺឲ្យធ្មេចភ្នែកទាំងសងខាង ។ ដូច្នេះទើបគេឲ្យឈ្មោះ កើត ២ នេះថា កោយខ្វាក់ និងស្រលៀងតាមទណ្ឌកម្មដែលគេពិន័យ ស៊ីគោលដូចបានរៀបរាប់មកនេះត្រូវកោយដាំដួលអស់ហើយ គេត្រូវធ្វើស៊ីប៉ារ៉េតតទៅទៀត ។
ថ្នាក់ទី ៣ ស៊ីប៉ារ៉េត= ពួកអ្នកស៊ីគោលនោះ កាលបានធ្វើស៊ីគោលរួចហើយគេនាំគ្នា យកកោយទៅដាក់ផ្ទាល់នឹងដី ហើយបាញ់ដោយម្រាមដាំមួយម្ដងៗ តម្រង់ទៅរកកោយដាំ រហូតដល់អស់កើយ ការពិន័យមាន វ័ធ ណាប់ ស្រលៀង ខ្វាក់ របៀបដូចស៊ីគោលដែរ ខុសគ្នាត្រង់ស៊ីគោលគេធ្វើលើក្បាលជង្គង់ , ចំណែកស៊ីប៉ារ៉េត ដាក់កោយផ្ទាល់នឹងដីតែប៉ុណ្ណោះ ។ លុះធ្វើស៊ីប៉ារ៉េតរួចហើយគេធ្វើត្រកងតទៅទៀត ។
ថ្នាក់ទី ៤ ត្រកង ឬ ត្រឡងកង= ក្រោយដែលធ្វើស៊ីប៉ារ៉េតត្រូវអស់ហើយ គេចាប់ធ្វើបន្តទៅទៀត គឺត្រកង ។ ត្រកងនេះ គឺគេប្រមៀលកោយ (គ្រាប់អង្គញ់) ឲ្យរមៀលដូចបរកង់ ហេតុនេះបានជាគេហៅថា ‹ត្រកងឬត្រឡងកង› ។ ត្រកងមានពីរបែប,គេយកបែបណាមួយមកលេង ក៏បានតាមតែគេណាត់គ្នា ហៅថា ត្រកងទប់ និងត្រកងធា ។ ត្រកងទប់,គឺគេប្រមៀលកោយទៅហើយត្រូវរត់តាមទៅយកដៃខ្ទប់ឲ្យទាន់ មុនកោយនោះដួល ហើយមិនឲ្យហួសមេក្លោងផង តែបើទប់មិនទាន់ បណ្ដោយឲ្យកោយដួលស្លៀមខ្លួនវា ឬទប់ដែរតែមិនបានយកដៃខ្ទប់ឲ្យជិតល្អ លើកោយនោះទេ នោះគេទុកជាស្អុយមិនបានការ, ពួកខាងម្ខាងត្រូវឡើងធ្វើម្ដង ។ បើកើយនោះ រត់លឿនពេកទៅហួសមេក្លោងឬមួយក៏ទង្គិចដួលកោយដាំណាមួយ ក៏ទុកជាស្អុយត្រូវគេ ‹ឡើង› ដែរ ។ ឯត្រកងធាវិញ ពុំពិបាករត់តាមខ្ទប់ទេ តែត្រូវមានវិន័យមិនឲ្យហួសមេក្លោង និងទង្គិចកោយដាំឡើយ ។ របៀបត្រកង ក៏ដូចជា ស៊ីគោល ឬ ស៊ីប៉ារ៉េតដែរ គឺធ្វើបានពីដំណាក់ គឺត្រកងពីទីទៅដល់ត្រង់ណាហើយ អាចតាមទៅបាញ់ដល់ម្រាមដៃផ្ទាល់នឹងដីតម្រង់ទៅកោយដាំម្ដងទៀត ប្រសិនជាមានរះដួលកោយដាំម្ដងពីរឬ បី, ម៉ាយ,ងីងើមិនដួល កោយដាំនោះ គ្រាន់តែរង្គើក៏ត្រូវទទួលបទពិន័យដូចមុនៗដែរ ។
ថ្នាក់ទី ៥ ចាក់ខ្ចែក= ចាក់ខ្ចែកមានរបៀបប្លែកពីមុនៗ គឺគេឈានមួយជំហានគំនិតពីទី រួចយកអង្គញ់ដាក់លើខ្នងជើង ហើយឈានពីរជំហានទៅមុខទៀត ទើបរលាស់ចុងជើង គ្រវាត់គ្រាប់អង្គញ់ទៅឲ្យត្រូវកោយដាំ ។ កាលណាមិនត្រូវក៏ស្អុយកោយបោះនោះ ចោលទៅ កាលណាត្រូវអាចយកកោយដដែលនោះមកធ្វើសារជាថ្មីបានម្ដងទៀត ។ ប្រសិនជាដាក់កោយខ្នងជើង ហើយឈានពុំទាន់ដល់កោយដាំស្រាប់តែជ្រុះកោយទៅ នោះគេទុកជាបាក់កលៀនអណ្ដាត គឺគេឲ្យយកទៅធ្វើម្ដងទៀតតែឲ្យអ្នកនោះ ងើយកឡើងលើលៀនអណ្ដាត មិនឲ្យមើលទៅកោយដាំទេ គឺថា ធ្វើប្រថុយៗតាមស្មាន ។ ចាក់ខ្ចែក ឥតធ្វើពីដំណាក់ឈើតាមទៅផ្ទាត់បាននៅជិតកោយ ដាំដូចត្រកង ស៊ីគោល-ស៊ីប៉ារ៉េតទេ គេធ្វើយកត្រូវពីទីតែម្ដង ។ កាលបើមានរះ ,មាយ,កប់ គេពិន័យដូចធ្វើអ្វីៗពីមុនមកដែរ ។
ថ្នាក់ទី ៦ បោះជោះ = បោះជោះក៏ដូចជាបោះពីដំបូងដែរ វិន័យគ្រប់បែបគ្រប់យ៉ាងដូចគ្នាទាំងអស់សុទ្ធសាធ ។ គិតទៅបោះជួសនេះ ហាក់ដូចជាគ្រាន់តែជាវិញ្ញាសារមួយសម្រាប់រង់ចាំពួកខាងយឺតជាង ឲ្យបានឱកាសដេញតាមតែប៉ុណ្ណោះ ។ បានជាហៅថា បោះជោះព្រោះបន្ទាប់តែពីបោះនេះទៅ ត្រូវបានជោះហើយ (គ្រាន់តែរង់ចាំឲ្យគេតាមប៉ុន្មានក្តារ ដែលបានសន្មត់តែប៉ុណ្ណោះ) ។
របៀបជោះ គឺគេយកអង្គញ់មួយផ្ទាប់ទៅដល់ក្បាលជង្គង់ ហើយយកអង្គញ់មួយទៀតវាយជួយពីលើ រាប់ចំនួនតាមដែលគេត្រូវជួស ។ ធ្វើបែបនេះហៅថា ‹ជោះបាយត្រជាក់› ។ មួយបែបទៀតហៅថា ‹ជោះបាយក្ដៅ› របៀបនេះគេផ្គុំអង្គញ់ពីរតម្រួតគ្នា គឺមួយផ្តេក មួយបញ្ឈរ ហើយជោះខ្លាំងៗទៅលើក្បាលជង្គង់មួយៗឡើងក្រហមសាច់ ទំរាំតែអស់ចំនួន ៣០-៤០ សឹងតែហើមក្បាលជង្គង់តែម្ដង ជួនកាល គេយកបំពង់ឫស្សីមកខោកក្បាលជង្គង់ធ្វើជាជោះជំនួសគ្រាប់អង្គញ់ក៏មាន ។
ឯឈ្មោះពិន័យដែលប្រើក្នុងល្បែងអង្គញ់នេះមាន ៩ បែប៖
១- ស្អុយ (គឺធ្វើខុសទុកកោយនេះ ជាអាសារបង់)
២- មាយ (ត្រូវម្ដងហើយ ត្រូវដដែលម្ដងទៀត)
៣- រះ (កោយបោះមួយ ត្រូវកោយដាំម្ដងពីរ)
៤- ងីងើ (កោយបោះរត់ប៉ះកោយដាំឲ្យរង្គើមិនដួល)
៥- ស្រលៀង -ខ្វាក់ (ព្រោះកើយបោះទង្គិចគ្នា)
៦- វ័ធ-ណាត់ (កោយបោះជិតកោយដាំពេក)
៧- បាក់កលៀនអណ្ដាត (ចាក់ខ្ទាតធ្លាក់កើយកណ្ដាលទី)
៨- កប់ទះ (កោយដាំខ្ទេចចេញ កោយបោះនៅក្នុងរន្ធដាំ)
៩- ហួសមេដំបូល (សម្រាប់ត្រកងកុំឲ្យហួសមេក្លោង)
បទពិន័យលើកំហុសទាំងអស់នេះមិនជាការធ្ងន់ពិបាកប៉ុន្មានទេ មានកំហុសខ្លះគេគ្រាន់តែ ‹ឡើង› គឺគេទុកក្ដារនេះជាអាសាបង់ ត្រូវផ្ទេរឲ្យពួកម្ខាងទៀតឡើងទៅធ្វើម្ដងដូចយ៉ាង ម៉ាយ រះ កប់ទះ ជាដើម ប៉ុន្តែទោះជាត្រូវ ‹ឡើង› ក្ដី ក៏លើកក្រោយគេអនុញ្ញាតឲ្យពួកនេះ ទុកជាធ្វើត្រូវទាំងអស់នេះដែរ ។ ឯបទពិន័យផ្សេងទៀតក៏គ្រាន់តែដាក់ទណ្ឌកម្ម ឲ្យលំបាកក្នុងការធ្វើតែប៉ុណ្ណោះ ពុំទាន់ចាត់ទុកឲ្យកោយនោះស្អុយភ្លាមៗទេ ។ ដូច្នេះបទពិន័យគ្រាន់តែឲ្យបានសប្បាយបានយូរបន្តិចប៉ុណ្ណោះឯង ។
សេចក្ដីបញ្ជាក់:
គ្រាប់អង្គញ់ដូចគ្នានេះ គេអាចយកទៅលេងជាល្បែងមួយទៀតហៅថា ‹លេងកេល› ។ គឺថា គេយកកោយដាំប្រាំដែរ ដាំដង្ហែជាមួយជួរ ហើយមានគូសទីមួយ ជាកន្លែងសន្មត ដាក់កោយបោះ ៥ ដែរ តែដាក់ផ្ទាល់និងដី គេយកជើងកៀសគឺជើងឆ្វេងឈរស្ងៀម លូកទៅមុខ,ជើងស្ដាំថយមកក្រោយចុចកែងឲ្យជាប់ទៅនឹងដី ហើយចុងម្រាមឆ្កើសយ៉ាងខ្លាំង ឲ្យកោយរត់ទៅត្រូវកោយដាំម្ដងមួយៗ ទាល់តែអស់ បើកោយណាមិនបានត្រូវកោយដាំទេ គេទុកជាស្អុយ តែបើបានត្រូវគេឲ្យត្រឡប់យកមកកេល (ឆ្កើសចុងម្រាមជើង) បានម្ដងទៀត ។ ពួកខាងណាធ្វើត្រូវអស់មុន ឈ្មោះថា ឈ្នះ អាចជួសអ្នកចាញ់បាន ។
របៀបលេងគ្រាប់អង្គញ់មួយយ៉ាងទៀតគេហៅថា ‹បាញ់រង› គឺមានអ្នកលេងពីរពួក ។ ពួកម្ខាងៗមានកោយ ១០ រៀងខ្លួនគឺសម្រាប់ដាំ ៥ បាញ់ ៥ ។ គេដាំជួរតម្រៀបគ្នាម្ខាងម្នាក់ ហើយ យកកោយបាញ់ បាញ់ទៅខាងពួកបរបក្ខម្ដងម្នាក់ ខាងណាបាញ់រំលំរបស់ពួកម្ខាងគេអស់មុនឈ្មោះថា ឈ្នះ បានជោះគេ ឯបាញ់នោះ គឺឈរបត់ក្បាលជង្គង់ម្ខាងដាក់ចោលលើក្បាលជង្គង់បាញ់នឹងម្រាមដៃ តម្រង់ទៅកោយដាំតែម្ដង ។
ល្បែងអង្គញ់អាចរ៉ាប់ចូលក្នុងពួកកីឡា ហាត់ដៃឲ្យត្រង់ ហាត់ភ្នែកឲ្យវៃ ហាត់ស្មារតីឲ្យមូល ៕
៦. ល្បែងបិទពួន
ជាល្បែងមួយយ៉ាងដែលពួកកុមារា កុមារីជំទង់ៗតែងលេងកំសាន្ត សប្បាយៗនៅពេលរាត្រីខែភ្លឺ ។ ល្បែងនេះគេលេងគ្មានកំណត់ ខែណា រដូវណាទេ នៅខែណា រដូវណាក៏បានឲ្យតែមានពេលលំហែរ ហើយគ្មានកំណត់ចំនួនមនុស្សឡើយ ។ វិធានការនៃល្បែងនេះ គឺពួកម្ខាងអ្នកពួន ពួកម្ខាងទៀតអ្នកដើររក, ការរកឃើញគេដេញចាប់ពួកអ្នកពួក ដើម្បីញៀច (មូលស្លឹកត្រចៀក) ។
របៀបលេង : មុនដំបូងគេបបួលកុមារា កុមារី ដែលមានអាយុស្របាលៗគ្នា ឲ្យបានច្រើនប្រមាណ ៥ ឬ ១០ នាក់ឡើងទៅ ស្រេចតែមានគ្នាតិច ឬច្រើនចែកជា ២ ផ្នែកស្មើគ្នា ស្រីម្ខាង ប្រុសម្ខាង ឬលាយចម្រុះគ្នាទាំងស្រីទាំងប្រុស ឬក៏សុទ្ធតែប្រុស សុទ្ធតែស្រីក៏បាន ។ គេកំណត់កន្លែងណាមួយ ដែលមានភាពដីស្រឡះ ឲ្យឈ្មោះថា ‹ទី› ហើយគេឲ្យពួកម្ខាងទៅពួន នៅទីដទៃ គឺត្រូវពួនរបៀបណា កុំឲ្យពួកម្ខាងទៀតរកឃើញបានដោយងាយ ពួកម្ខាងទៀតឈរធ្មិចភ្នែក ឬបិតភ្នែកនៅក្នុងទី ។ ត្រណមរបស់ពួកនេះនៅត្រង់ធ្មិចភ្នែក គឺគេសន្យាគ្នាថា អ្នកណាលួចមើលពួកគេអ្នកពួនឲ្យដឹងថា គេពួនត្រង់នេះ ត្រង់នោះ និងត្រូវស្អុយភ្នែក ។ ចំនួន ២-៣ នាទី ទើបពួកអ្នកនៅក្នុងទី បើកភ្នែកឡើងស្រែកថា ‹បើកគ្របបាយ កំកាយរក អ្នកណាមិនមក អញរកឃើញ› ហើយក៏ចាប់ម្នាក់រើសរកអ្នកណាមានមាឌមាំបន្តិច ក្នុងបណ្ដាពួកអ្នកនៅចាំទីនោះ ឲ្យនៅចាំទីការពារ កុំឲ្យពួកអ្នកទៅពួនរត់មកចូលទីបាន សល់ប៉ុន្មាន ឲ្យដើររកគ្រប់ទីកន្លែងដែលកំបាំងៗ ។ បើអ្នកណាមួយ ឃើញអ្នកពួនណាម្នាក់ក៏នាំគ្នាដេញចាប់ញៀច បើដេញញៀចបាន ឈ្មោះថា ស្អុយ បើមិនបាន អ្នកពួននោះរត់ចូលទីបាន ឈ្មោះថា បានរួចខ្លួន មិនត្រូវដេញញៀចគេទៀតទេ, ប៉ុន្តែអ្នកពួននោះ បើចូលទី ហើយត្រូវស្រែកឲ្យខ្លាំងៗថា ‹ចូលទី› បើមិនស្រែកទេគេមានអំណាចញៀចបានទៀត ។ លុះអ្នកដើរ រកឃើញពួកអ្នកពួនអស់ហើយ ឬបើមិនទាន់ឃើញអស់គេខំដើររកឲ្យទាល់តែឃើញ ទោះបីញៀចបានក៏ដោយ មិនបានក៏ដោយ មកជួបជុំហើយ គេក៏និយាយប្រាប់អ្នកទាំងគ្នា (ទាំងពីរផ្នែក) ថា ពួកគេញៀចបានប៉ុណ្ណេះអ្នក ប៉ុណ្ណោះអ្នក តាមតែគេញៀចបាន រួចហើយពួកអ្នកនៅចាំទីមុននោះ ទៅពួនវិញ ,ឯពួកអ្នកពួនមុនត្រូវនៅក្នុងទី ហើយដើររកគេផ្លាស់ប្ដូរគ្នាតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់លេង ។
ក្នុងការផា្លស់ប្ដូរនេះ គឺទៅពួនម្ដងមួយផ្នែក រួចហើយបើពួកខាងម្ខាងញៀចគេបាន ៣-៤ នាក់ ដល់ពួកម្ខាងទៀតញៀចគេវិញបានតែ ២-៣ នាក់ពួកនោះឈ្មោះថា ចាញ់គេ ។
តាមរបៀបអ្នកស្រុកខ្លះ គេលេងប្លែកពីនេះបន្តិច គឺគេប្រមូលអ្នកស្ម័គ្រលេងទាំងប៉ុន្មានមកឈរដំកង់ ហើយមា្នក់ផ្ដើមសូត្រថា ‹ត្រៃត្រក ត្រៃត្រេន› ឬថា ‹កាច់ស្លឹកឫស្សី សំដីល្ង ខែចែត្រពេញបូណ៌ លោកឲ្យលេងពួន លេងខែណា លេងខែដូងព្រះ កាច់សន្ទះមហាទង់ដែង អញ្ចែងអញ្ចាប់ អញ្ចែងចង្វាក់ អអឺតអន្ទង អំពងអំពួន ប្រពន្ធចៅហ្វាយ› ។ ក្នុងការសូត្រពាក្យទាំងនេះ គេចង្អុលបណ្ដើរទៅចំខ្លួនមនុស្សមា្នក់ៗ គឺមួយមាត់ចង្អុលម្នាក់ៗ បើអស់ចំទៅលើរូបអ្នកណា អ្នកនោះត្រូវរត់ទៅរកកន្លែងពួន រួចធ្វើដូចមុនទៀតរហូតដល់សល់តែម្នាក់ក្រោយគេទុកជាអ្នកនៅចាំទី ។ កាលណាអ្នកទៅពួនស្រែកថា ‹រួច› អ្នកចាំទៀដើរតាមរកញៀច បើញៀចបាននរណាមួយ ត្រូវប្ដូរអ្នកនោះមកចាំទីម្ដង ឯចាំទីមុន ត្រឡប់ទៅពួនវិញ តែញៀចម្ដង បានតែមួយនាក់ទេ ទោះជាគេពួននៅជិតគ្នាក៏ដោយ ហើយបើខុសពីត្រណមនេះ គេទុកជាស្អុយ គេរៀបចំលេងសារជាថ្មីម្ដងទៀត ធ្វើតែយ៉ាងនេះបន្តៗទៅ ។ ប្រសិនជា យូរពេលហើយនរណាមួយគេខ្សិលពួន អាចរត់គេចពីភ្នែកអ្នកចាំទី មកអង្គុយត្រង់ទីក៏បាន ចាំគេញៀចបាននរណាថ្មីទៀតសឹមរត់ទៅពួនម្ដងទៀតកាលណា អ្នកណាម្នាក់ ចង់ឈប់លេងត្រូវស្រែកគ្នារហូតថា ‹បើកបាយក្រហាយទឹក អ្នកណាមិនឈប់លេង› បើគេស្រែកដូច្នេះរួច អ្នកចាំទីគ្មានសិទ្ធញៀចគេទៀតទេ ។
ល្បែងនេះជាល្បែងអាចចាត់ចូលក្នុងពួកកីឡាហាត់ប្រាណបាន ត្រង់ការរត់ការស្ទុះ ការលោត ការដេញ ៕
៧. ល្បែងគ្របមាន់ (អ្នកខ្លះគេហៅថា ល្បែងលាក់មាន់)
ជាល្បែងកំសាន្តមួយយ៉ាងរបស់ពួកកុមារា កុមារីជំទង់ៗ គ្រប់ភូមិស្រុក ទូទៅទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលតែងតែលេងនៅពេលទំនេរ ក្នុងវេលាយប់ខែភ្លឺ ។ អ្នកលេងមានស្រីមានប្រុសមានគ្នាតាំងពី ៨ នាក់ ឬ ១០ នាក់ម្ខាងឡើងទៅ ។ របៀងលេងគេជ្រើសយកក្មេងប្រុសម្នាក់ស្រីម្នាក់ ក្នុងបណ្ដាលពួកគេទាំងពីរនោះ មកគ្របសំពត់ ឬក្រមា ឲ្យជិតខ្លួនតាំងពីក្បាលដល់ចុងជើង ប៉ុន្តែកុំឲ្យស្គាល់ជានរណា ហើយគេឲ្យក្មេងទាំងពីរនាក់នោះ ក្រាបបែរមុខរកគ្នា គឺខាងប្រុសតំណាងមាន់ឈ្មោល ខាងស្រីតំណាងមាន់ញី ។
កាលក្រាបហើយគេឲ្យពួកខាងប្រុសម្នាក់គោះខ្នងមាន់ខាងស្រីឲ្យរងាវ មាន់ខាងស្រីរងាវថា ‹កិកកិកែកឺត› ឡើង ដោយខំធ្វើសំលេងឲ្យប្លែកពីធម្មតា ។ តែបើសា្តប់សូរមិនបានគេអាចគោះឲ្យរងាវបាន បី ដងពួកខាងប្រុសចាំស្ដាប់សំលេងមាន់ខាងស្រីនោះ ហើយគេទាយតាមឈ្មោះមនុស្សស្រីដែលគេស្គាល់ ទាយហើយគេបើកគំរបឡើង បើត្រូវគេយកមាន់នោះមកទុកជារបស់គេ រួចហើយខាងស្រីគោះមាន់ ខាងប្រុសឲ្យរងាវម្ដង ។ មាន់ខាងប្រុសរងាវថា ‹កិកកិកែកឺត› ដូចគ្នា ។ ពួកខាងស្រីចាំស្ដាប់សំលេងមាន់ខាងប្រុសនោះ ហើយគេទាយតាមឈ្មោះមនុស្សប្រុស ដែលគេស្គាល់បើខាងស្រីទាយត្រូវ ខាងប្រុស គេយកមាន់ខាងស្រី ដែលគេយកទៅនោះ មកសងស្រីវិញ តែបើខាងស្រីទាយខុស ខាងប្រុសគេយកមាន់ខាងស្រីនោះទៅទៀត ។
ការទាយសំលេងមាន់ស្រេចលើខាងណាទាយត្រូវច្រើន គេបានមាន់ច្រើន, ខាងណាទាយខុសច្រើន ត្រូវបង់ខាតមាន់ច្រើនដែរ ។ គេធ្វើរបៀបនេះទាល់តែម្ខាងៗអស់មាន់ទាំងអស់ ឬមាន់ច្រើនជាងគេទុកជាចាញ់ ខាងណាបានមាន់ច្រើនគេទុកជាឈ្នះ ហើយគេរៀបចំជាថ្មីឡើងវិញ ។ គេចេះតែធ្វើរបៀបនេះ ដរាបដល់ពេលណា ដែលគេសន្មត់គ្នាថា ឈប់ ទើបលែងលេង ។
ល្បែងនេះ ជាល្បែងកំសាន្តមួយយ៉ាងសំរាប់កុមារា កុមារី ជំទង់ៗលេងតាមសប្បាយ ដែលជាល្បែងហាត់បញ្ញា ហាត់គំនិត ឲ្យប៉ិនប្រសព្វខាងស្ដាប់ ខាងកាត់ប្រមាណតម្រូវតាមសំលេងរបស់មនុស្ស ៕
៨. ល្បែងប្រជល់មាន់
ជាល្បែងមួយយ៉ាងរបស់ពួកកុមារា កុមារី ជំទង់ៗទូទៅក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ គេតែងតែលេងកំសាន្តក្នុងវេលាយប់ ។ សមាសភាពនៃអ្នកលេងល្បែងនេះ មាន ៤ នាក់ គឺប្រុសម្នាក់ ធ្វើមាន់ឈ្មោល ស្រីម្នាក់ធ្វើមាន់ញី ប្រុសម្នាក់ស្រីម្នាក់ចាំធ្វើជាអ្នកឲ្យទឹកមាន់ ។ ពេលលេងប្រុសម្នាក់ស្រីម្នាក់ដែលធ្វើមាន់ ចូលទៅឱនក្រាបទន្ទឹមគ្នា មួយបែរមុខទៅខាងជើង មួយបែរមុខទៅខាងត្បូង ។ ឯប្រុសម្នាក់ដែលធ្វើជាអ្នកចាំឲ្យទឹកចូលទៅឈរក្បែរមាន់ឈ្មោលមាន់ញី របស់ខ្លួនចាំឲ្យទឹកមាន់ខ្លួន ។
ពេលរៀបឲ្យមាន់ជល់គ្នា ម្ចាស់មាន់គេទះដៃស្រែកឡើងថា ‹យើងបានគ្នាហើយ› ។ បន្ទាប់ពីម្ចាស់មាន់ស្រែក តួមាន់ក៏រៀបខ្លួនចូលទៅជល់ ដោយកាងដៃឡើងធ្វើបែបមាន់ទទះស្លាប ហើយដើរឱនៗចូលទៅឈរជិតគ្នា មានអាការៈដូចអួតជល់គ្នា តែមិនឲ្យប៉ះទង្គិចស្មាឬប៉ះដៃគ្នាទេ គ្រាន់តែលើកដាក់ដៃទាំងពីរ តាមចង្វាក់ពាក្យច្រៀងរបស់ម្ចាស់មាន់ប៉ុណ្ណោះ ។ ពេលនោះ ម្ចាស់មាន់គេច្រៀងឡើងថា ‹មាន់នាងនីវ៉ើយៗ ជល់នឹងមាន់នាងនល់ លោកឲ្យលោកប្រជល់ វ៉ឺយៗ មាន់យើងឈ្នះគេ› ។ កាលម្ចាស់មាន់ច្រៀងហើយ មាន់ទាំងពីរក៏លោតចូលទៅឈរកណ្ដាលវង់ ហើយលោតចេញមកវិញ ចេញមកហើយចូលទៅវិញទៀត ដោយធ្វើអការៈទទះស្លាបដូចមុន ម្ចាស់មាន់ក៏ស្រែកច្រៀងដូចមុនម្ដងទៀត ។
មាន់ខាងណាមានអាការៈក្លៀវក្លាស្វាហាប់ក្លាហានខ្លាំងពូកែជាងគេ ក្នុងវេលាជល់គេទុកជាឈ្នះ ។ កាលបើមានមួយគូមុន ដឹងឈ្នះចាញ់ហើយ ម្ចាស់មាន់គេឲ្យមាន់ផឹកទឹក គឺឲ្យផឹកទឹកត្នោត ឬឲ្យស៊ីបបរជាដើម ជាកំសាន្តសប្បាយ ហើយគេរៀបចំប្រជល់សារជាថ្មីទៅទៀត ។ គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។
ល្បែងនេះ អាចរាប់ចូលក្នុងកីឡាសំរាប់បង្ហាត់ក្មេងឲ្យមានទំលាប់ប្រកាន់នូវសេចក្ដីក្លាហានបាន ៕
៩. ល្បែងឳបត្រឡាច ឬ បេះឪឡឹក
ពេលរៀបឲ្យមាន់ជល់គ្នា ម្ចាស់មាន់គេទះដៃស្រែកឡើងថា ‹យើងបានគ្នាហើយ› ។ បន្ទាប់ពីម្ចាស់មាន់ស្រែក តួមាន់ក៏រៀបខ្លួនចូលទៅជល់ ដោយកាងដៃឡើងធ្វើបែបមាន់ទទះស្លាប ហើយដើរឱនៗចូលទៅឈរជិតគ្នា មានអាការៈដូចអួតជល់គ្នា តែមិនឲ្យប៉ះទង្គិចស្មាឬប៉ះដៃគ្នាទេ គ្រាន់តែលើកដាក់ដៃទាំងពីរ តាមចង្វាក់ពាក្យច្រៀងរបស់ម្ចាស់មាន់ប៉ុណ្ណោះ ។ ពេលនោះ ម្ចាស់មាន់គេច្រៀងឡើងថា ‹មាន់នាងនីវ៉ើយៗ ជល់នឹងមាន់នាងនល់ លោកឲ្យលោកប្រជល់ វ៉ឺយៗ មាន់យើងឈ្នះគេ› ។ កាលម្ចាស់មាន់ច្រៀងហើយ មាន់ទាំងពីរក៏លោតចូលទៅឈរកណ្ដាលវង់ ហើយលោតចេញមកវិញ ចេញមកហើយចូលទៅវិញទៀត ដោយធ្វើអការៈទទះស្លាបដូចមុន ម្ចាស់មាន់ក៏ស្រែកច្រៀងដូចមុនម្ដងទៀត ។
មាន់ខាងណាមានអាការៈក្លៀវក្លាស្វាហាប់ក្លាហានខ្លាំងពូកែជាងគេ ក្នុងវេលាជល់គេទុកជាឈ្នះ ។ កាលបើមានមួយគូមុន ដឹងឈ្នះចាញ់ហើយ ម្ចាស់មាន់គេឲ្យមាន់ផឹកទឹក គឺឲ្យផឹកទឹកត្នោត ឬឲ្យស៊ីបបរជាដើម ជាកំសាន្តសប្បាយ ហើយគេរៀបចំប្រជល់សារជាថ្មីទៅទៀត ។ គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។
ល្បែងនេះ អាចរាប់ចូលក្នុងកីឡាសំរាប់បង្ហាត់ក្មេងឲ្យមានទំលាប់ប្រកាន់នូវសេចក្ដីក្លាហានបាន ៕
៩. ល្បែងឳបត្រឡាច ឬ បេះឪឡឹក
ល្បែងខ្មែរ មានច្រើនបែប ល្បែងខ្លះគេលេងតែក្នុងពេលថ្ងៃ ល្បែងខ្លះគេលេងតែក្នុងពេលយប់ខែភ្លឺ ល្បែងខ្លះគេលេងតែក្នុងពេលបុណ្យចូលឆ្នាំជាដើម ល្បែងខ្លះគេលេងមិនកំណត់ពេល ។
ល្បែងដែលលេងតែក្នុងពេលយប់ខែភ្លឺ ហើយមិនចាំបាច់មានបុណ្យទានអ្វីនោះ មានល្បែងឳបត្រឡាច ឬបេះឪឡឹកជាដើម ។ ល្បែងនេះជាល្បែងកំសាន្តសប្បាយ របស់ពួកកុមារា កុមារី នៅគ្រប់និគមជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា ។
របៀបលេង មុនដំបូង ពួកកុមារប្រុសស្រី ស្រុះស្រួលចិត្តបបួលគ្នាឲ្យមានចំនួនច្រើន រួចហើយគេចាត់ម្នាក់ឲ្យធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹក ម្នាក់ទៀតឲ្យធ្វើអ្នកទិញ សល់ប៉ុន្មានគេឲ្យធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹកទាំងអស់ ហើយអ្នកលេងទាំងនោះគេសំដៅទៅរកគល់ឈើ ឬដង្គត់អ្វីមួយ ឲ្យតែមានទំហំល្មមឱបបាន ដោយហោចទៅសសរផ្ទះក៏បានដែរ ឲ្យតែជាទីវាលស្រឡះល្អ ។ កាលបានកន្លែងស្រួលបួលហើយ ក្មេងម្នាក់ជាអ្នកទី១ ក្នុងបណ្ដាក្មេងដែលគេឲ្យធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹកនោះ អង្គុយឱបដើមឈើ ឬសសរនោះទាំងជើងទាំងដៃ ក្មេងម្នាក់ទៀតជាអ្នកទី២ អង្គុយឱបចង្កេះយកជើងទាំងពីរដាក់លើភ្លៅក្មេងទី១ ក្មេងទី៣ យកដៃ និងជើងឱបក្មេងទី២ ដូចក្មេងទី២ ឱបក្មេងទី១ ដែរ ឯក្មេងដទៃទៀតក៏បន្តគ្នារហូតទាល់តែអស់ពួកក្មេងដែលត្រូវធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹក ។ ឯក្មេងម្នាក់ដែលគេធ្វើជាម្ចាស់ត្រឡាច ឬឪឡឹកឈរធ្វើព្រងើយ ដើររេរាៗក្បែរក្មេងជាត្រឡាច ឬឪឡឹកទាំងនោះ ហើយក្មេងម្នាក់ទៀត ដែលគេឲ្យធ្វើជាអ្នកទិញមកសួរតថ្លៃអ្នកលក់ បីដូចជាគេទិញធម្មតា ។ តថ្លៃគ្នាត្រូវរ៉ូវហើយក៏ឲ្យអ្នកទិញបេះតាមចិត្ត ។ អ្នកទិញក៏ដើរយកដៃគោះខ្នងក្មេងដែលអង្គុយឱបគ្នានោះ ។ គោះបណ្ដើរសួរបណ្ដើរថា ខ្ចី ឬទុំ ? ។ អ្នកបន្តៗពីដើមទៅ ចេះតែឆ្លើយថា ខ្ចីៗ លុះដល់ចុងផ្លែបំផុតទើបឆ្លើយថា ទុំ រួចអ្នកទិញក៏បេះយកអ្នកនៅចុងគេបំផុតនោះទៅ ដោយខំប្រឹងទាញមែនទែន ព្រោះអ្នកអង្គុយឱបគ្នាគេខំប្រឹងឱបចំកោងខ្នងតែរៀងខ្លួនតាំងពីអ្នកខាងចុងរហូតអ្នកខាងគល់ រេចុះរេឡើង ដោយអ្នកបេះប្រឹងទាញខ្លាំងពេក ។ អ្នកបេះក៏បេះប្រឡេះបានមួយម្ដងដរាបដល់អស់មនុស្សជួនកាលក៏បេះបានប៉ុន្មានយកមកដាក់មួយដុំ បើអ្នកទិញបេះមិនបាន ដោយកម្លាំងខ្សោយជាងគេនោះ ក៏រើលេងសាជាថ្មីម្ដងទៀត ។ ឯអ្នកលក់ អ្នកទិញទ្រឡាចទៅធ្វើជាអ្នកឱប ហើយអ្នកឱបមុនក៏ប្ដូរទៅធ្វើជាអ្នកលក់អ្នកទិញវិញ ។ គេធ្វើតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់លេង ។
ល្បែងនេះជាកីឡារបស់ខ្មែរសម័យបុរាណ សម្រាប់ហាត់ដៃហាត់ជើងឲ្យមានកំលាំងពលំមាំមួន ឲ្យមានសាច់ដុំល្អ មានសុខភាពស្រួលបួល ៕
១០. ល្បែងលាក់កន្សែង
របៀបលេង មុនដំបូង ពួកកុមារប្រុសស្រី ស្រុះស្រួលចិត្តបបួលគ្នាឲ្យមានចំនួនច្រើន រួចហើយគេចាត់ម្នាក់ឲ្យធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹក ម្នាក់ទៀតឲ្យធ្វើអ្នកទិញ សល់ប៉ុន្មានគេឲ្យធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹកទាំងអស់ ហើយអ្នកលេងទាំងនោះគេសំដៅទៅរកគល់ឈើ ឬដង្គត់អ្វីមួយ ឲ្យតែមានទំហំល្មមឱបបាន ដោយហោចទៅសសរផ្ទះក៏បានដែរ ឲ្យតែជាទីវាលស្រឡះល្អ ។ កាលបានកន្លែងស្រួលបួលហើយ ក្មេងម្នាក់ជាអ្នកទី១ ក្នុងបណ្ដាក្មេងដែលគេឲ្យធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹកនោះ អង្គុយឱបដើមឈើ ឬសសរនោះទាំងជើងទាំងដៃ ក្មេងម្នាក់ទៀតជាអ្នកទី២ អង្គុយឱបចង្កេះយកជើងទាំងពីរដាក់លើភ្លៅក្មេងទី១ ក្មេងទី៣ យកដៃ និងជើងឱបក្មេងទី២ ដូចក្មេងទី២ ឱបក្មេងទី១ ដែរ ឯក្មេងដទៃទៀតក៏បន្តគ្នារហូតទាល់តែអស់ពួកក្មេងដែលត្រូវធ្វើត្រឡាច ឬឪឡឹក ។ ឯក្មេងម្នាក់ដែលគេធ្វើជាម្ចាស់ត្រឡាច ឬឪឡឹកឈរធ្វើព្រងើយ ដើររេរាៗក្បែរក្មេងជាត្រឡាច ឬឪឡឹកទាំងនោះ ហើយក្មេងម្នាក់ទៀត ដែលគេឲ្យធ្វើជាអ្នកទិញមកសួរតថ្លៃអ្នកលក់ បីដូចជាគេទិញធម្មតា ។ តថ្លៃគ្នាត្រូវរ៉ូវហើយក៏ឲ្យអ្នកទិញបេះតាមចិត្ត ។ អ្នកទិញក៏ដើរយកដៃគោះខ្នងក្មេងដែលអង្គុយឱបគ្នានោះ ។ គោះបណ្ដើរសួរបណ្ដើរថា ខ្ចី ឬទុំ ? ។ អ្នកបន្តៗពីដើមទៅ ចេះតែឆ្លើយថា ខ្ចីៗ លុះដល់ចុងផ្លែបំផុតទើបឆ្លើយថា ទុំ រួចអ្នកទិញក៏បេះយកអ្នកនៅចុងគេបំផុតនោះទៅ ដោយខំប្រឹងទាញមែនទែន ព្រោះអ្នកអង្គុយឱបគ្នាគេខំប្រឹងឱបចំកោងខ្នងតែរៀងខ្លួនតាំងពីអ្នកខាងចុងរហូតអ្នកខាងគល់ រេចុះរេឡើង ដោយអ្នកបេះប្រឹងទាញខ្លាំងពេក ។ អ្នកបេះក៏បេះប្រឡេះបានមួយម្ដងដរាបដល់អស់មនុស្សជួនកាលក៏បេះបានប៉ុន្មានយកមកដាក់មួយដុំ បើអ្នកទិញបេះមិនបាន ដោយកម្លាំងខ្សោយជាងគេនោះ ក៏រើលេងសាជាថ្មីម្ដងទៀត ។ ឯអ្នកលក់ អ្នកទិញទ្រឡាចទៅធ្វើជាអ្នកឱប ហើយអ្នកឱបមុនក៏ប្ដូរទៅធ្វើជាអ្នកលក់អ្នកទិញវិញ ។ គេធ្វើតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់លេង ។
ល្បែងនេះជាកីឡារបស់ខ្មែរសម័យបុរាណ សម្រាប់ហាត់ដៃហាត់ជើងឲ្យមានកំលាំងពលំមាំមួន ឲ្យមានសាច់ដុំល្អ មានសុខភាពស្រួលបួល ៕
១០. ល្បែងលាក់កន្សែង
ជាល្បែងមួយយ៉ាងរបស់ក្មេងខ្មែរក្នុងបុរាណកាលតែងលេងសំរាប់ជាទី កំសាន្តសប្បាយ នៅពេលយប់ខែភ្លឺក្នុងរដូវចូលឆ្នាំ ឬនៅពេលជាចន្លោះការហត់នឿយម្ដងៗ ។
មុនដំបូង ពួកក្មេងៗគេបបួលគ្នាបានចំនួនពី ៦-៧ នាក់ឡើងទៅ ឲ្យអង្គុយច្រហោងដំកង់ជាវង់មូល ដាក់ដៃទាំងពីរទៅមុខលើក្បាលជង្គង់ក្នុងទីណាមួយដែលជាទីវាលស្រឡះ រាបស្មើល្អ ។ ហើយគេយកកន្សែង ឬក្រមាតូចមួយមករុំមូលឆ្មូលរឹតឲ្យតឹងណែនល្អ ទុកជាយបន្តិចសម្រាប់កាន់ យួរបាន សន្មត់ហៅថា កន្សែង មានម្នាក់ក្រោកចេញទៅក្រៅវង់កាន់កន្សែងនោះ ដើរព័ទ្ធជុំវិញយ៉ាងលឿន ពីខាងក្រោយខ្នងអ្នកអង្គុយ បញ្ឆោតអ្នកអង្គុយមិនឲ្យដឹងខ្លួនថា គេលាក់កន្សែងក្រោយខ្នងអ្នកណា ។
មុនដំបូង ពួកក្មេងៗគេបបួលគ្នាបានចំនួនពី ៦-៧ នាក់ឡើងទៅ ឲ្យអង្គុយច្រហោងដំកង់ជាវង់មូល ដាក់ដៃទាំងពីរទៅមុខលើក្បាលជង្គង់ក្នុងទីណាមួយដែលជាទីវាលស្រឡះ រាបស្មើល្អ ។ ហើយគេយកកន្សែង ឬក្រមាតូចមួយមករុំមូលឆ្មូលរឹតឲ្យតឹងណែនល្អ ទុកជាយបន្តិចសម្រាប់កាន់ យួរបាន សន្មត់ហៅថា កន្សែង មានម្នាក់ក្រោកចេញទៅក្រៅវង់កាន់កន្សែងនោះ ដើរព័ទ្ធជុំវិញយ៉ាងលឿន ពីខាងក្រោយខ្នងអ្នកអង្គុយ បញ្ឆោតអ្នកអង្គុយមិនឲ្យដឹងខ្លួនថា គេលាក់កន្សែងក្រោយខ្នងអ្នកណា ។
ល្បែងនេះ មានត្រណមយ៉ាងតឹងរឹងមិនឲ្យអ្នកលេងងាកក្រោយ ឬលូកដៃទៅក្រោយខ្នង បើអ្នកណាមួយហ៊ានងាក ឬលូកស្ទាបខ្នង ក្រោយខ្នង អ្នកលាក់គេមានអំណាចដាក់ទណ្ឌកម្មអ្នកនោះ មិនឲ្យឡើងលាក់កន្សែង ឬគេឲ្យអ្នកនោះអង្គុយធ្មេចភ្នែកក៏បាន ស្រេចតែគេដាក់ទោសយ៉ាងណាតាមចិត្តគេស្ម័គ្រ ។ អ្នកលាក់ លុះរត់ក្រឡឹងអ្នកអង្គុយ ២-៣ ជុំហើយ មើលតែអ្នកណាអង្គុយបែបភ្លេចខ្លួន គេក៏ដាក់កន្សែងក្រោយខ្នងអ្នកនោះភ្លាម រួចគេរត់យ៉ាងរហ័សព័ទ្ធវង់អ្នកអង្គុយ ដើម្បីឲ្យឆាប់រកដល់កន្លែងកន្សែងដែលគេដាក់នោះ ។ បើអ្នកដែលត្រូវគេលាក់កន្សែងពីក្រោយខ្នងនោះមិនដឹងខ្លួន លុះអ្នកលាក់គេរត់ក្រឡឹងមកម្ដងទៀតចាប់យកកន្សែងនោះបានមុន គេទុកអ្នកលាក់នោះជាឈ្នះ ត្រូវមានអំណោយរើសយកកន្សែងទៅគក់ខ្នងអ្នកដែលអង្គុយនោះ ហើយគេយកកន្សែងលាក់ត ។
តែបើអ្នកអង្គុយដឹងខ្លួនថា គេលាក់កន្សែងចំក្រោយខ្នងខ្លួន ហើយចាប់យកកន្សែងបានមុនអ្នកលាក់រត់មកដល់ គេទុកអ្នកអង្គុយនោះជាឈ្នះ ត្រូវមានអំំណាចក្រោកឡើងចាប់កន្សែងដេញគក់អ្នកលាក់នោះវិញ តែបើអ្នកនោះគេរត់ទៅដល់កន្លែងចន្លោះអង្គុយបានទៅ អ្នកកាន់កន្សែងនោះ មិនត្រូវគក់គេទេ ត្រូវរត់ក្រឡឹងអ្នកអង្គុយដំកង់ ដើម្បីនឹងលាក់តទៅទៀត គឺថា អ្នកលាក់ពីមុនត្រូវទៅអង្គុយកន្លែងអ្នកចាប់កន្សែងបានក្នុងវង់ ដដែល ។
គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។ ជួនកាលអ្នកខ្លះមិនដែលបានឡើងលេងលាក់កន្សែងនឹងគេម្ដងសោះក៏មាន ព្រោះគេលាក់កន្សែងក្រោយខ្នងខ្លួន ខ្លួនមិនដឹង រវល់តែគេគក់ខ្នងបានរាល់ពេល ។
ល្បែងនេះ គេលេងដើម្បីហាត់ខ្លួនឲ្យមានស្មារតីរឹងប៉ឹង រហ័សរហួន ឲ្យមានប្រាជ្ញាវាងវៃ ហាត់ទម្លាប់ខ្លួនឲ្យចេះប្រុងស្មារតីជានិច្ច ៕
១១. ល្បែងលោតអន្ទាក់
គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។ ជួនកាលអ្នកខ្លះមិនដែលបានឡើងលេងលាក់កន្សែងនឹងគេម្ដងសោះក៏មាន ព្រោះគេលាក់កន្សែងក្រោយខ្នងខ្លួន ខ្លួនមិនដឹង រវល់តែគេគក់ខ្នងបានរាល់ពេល ។
ល្បែងនេះ គេលេងដើម្បីហាត់ខ្លួនឲ្យមានស្មារតីរឹងប៉ឹង រហ័សរហួន ឲ្យមានប្រាជ្ញាវាងវៃ ហាត់ទម្លាប់ខ្លួនឲ្យចេះប្រុងស្មារតីជានិច្ច ៕
១១. ល្បែងលោតអន្ទាក់
ជាល្បែងសំរាប់កុមារា កុមារី ជំទង់ៗលេងក្នុងវេលាយប់ នៅរដូវចូលឆ្នាំ ឬនៅពេលទំនេរខ្លះ តាមដែលគេស្ម័គ្រ ។ បានជាគេហៅថា ល្បែងលោតអន្ទាក់ ព្រោះល្បែងនេះមានមនុស្សមួយពួកអង្គុយច្រហោងដំកង់ ចាប់ចុងដៃគ្នាជាអន្ទាក់ដៃ ចាំស្ទាក់អ្នកលោតកុំឲ្យលោតចូលបាន,មួយពួកទៀត ឈរជុំវិញចាំលោតរំលងឲ្យចូលទៅក្នុងអន្ទាក់ដៃនោះ ។ របៀបលេងល្បែងនេះ គេចែកពួកអ្នកលេងជា ២ ចំនួនស្មើគ្នា គឺចាប់តាំងពី ៥ ឬ ៦ នាក់ម្ខាងឡើងទៅ ។
ពួកទី ១ អង្គុយច្រហោងដំកង់គ្នាជាវង់ ឃ្លាតពីគ្នាល្មមលាត ឬកាងដៃទាំងពីរខាងបាន ហើយចាប់ចុងដៃគ្នានឹងគ្នា មើលទៅឃើញភាពដូចជាអន្ទាក់ ។
ពួកទី ២ ឈរជុំវិញ ចាំលបឆ្មក់ លោតចូលក្នុងបន្ទាក់ដៃរបស់ពួកទី ១ ។
ពេលលេងពួកទាំង ២ នេះ សុទ្ធតែប្រុងប្រយ័ត្នរៀងខ្លួន គឺមុននឹងលោតចូល ពួកអ្នកឈរគេធ្វើវ៉ៃរ៉ៗជុំវិញពួកអ្នកអង្គុយ ឲ្យពួកអ្នកអង្គុយភ្លេចខ្លួន ឬពួកអ្នកលោត គេចាត់ឲ្យពួកគេខ្លះទៅពួននៅទីឆ្ងាយ ហើយឲ្យរួចរត់ពីចង្ងាយមកលោតចូលតែម្ដងក៏មាន ។ ចំណែកខាងពួកអ្នកអង្គុយ ធ្វើអន្ទាក់ក៏ប្រុងប្រយ័ត្នដែរ ដើម្បីកុំឲ្យពួកអ្នកលោត លោតប្លោះចូលមកក្នុងរង្វង់បាន ។ ឯពួកអ្នកអង្គុយគេលើកដៃឡើង ដោយប្រញាប់ជាបន្ទាន់ដើម្បីកុំឲ្យគេលោតចូលបាន ឬដើម្បីលើកដៃគះឲ្យប៉ះជើងអ្នកលោត ។ បើអ្នកអង្គុយគះប៉ះជើងអ្នកលោតបានហើយ គេទុកអ្នកលោតជាចាញ់ អ្នកធ្វើអន្ទាក់ជាឈ្នះ ហើយអ្នកខ្លះក្រោកឈរឡើងចាំលោត ឲ្យអ្នកចាញ់ទៅអង្គុយធ្វើអន្ទាក់វិញ ។ ឯពួកអ្នកលោតនោះ បើមានអ្នកណាម្នាក់លោតចូលបានដោយស្រួលគេឲ្យគ្នាគេទាំងអស់គ្នាចូលតាមទៅក្នុងរង្វង់អន្ទាក់នោះ ហើយពួកអ្នកលោតចូលបាននោះ គេនាំគ្នាលោតចេញវិញ គឺអ្នកលោតចូលបាននោះ គេឈរគ្រប់គ្នាគាបជើងលើអន្ទាក់ដៃអ្នកអង្គុយគ្រប់គ្នា ទុកជើងម្ខាងនៅក្នុង ជើងម្ខាងនៅក្រៅអន្ទាក់ដៃនោះ ។ បើក្នុងបណ្ដាពួកអ្នកលោតនេះ មានអ្នកណាម្នាក់ លោតចេញដោយស្រួលបាន មិនប៉ះដៃអ្នកអង្គុយ គេនាំគ្នាចេញតាមទាំងអស់ ។ តែការចេញនិងចូលបាននោះត្រូវចេញឬចូលឲ្យចំច្រកដែលលោតរំលងបាននោះ បើខុសច្រកនោះទេទុកជាចាញ់ ។ ហើយការលោតចូល ឬលោតចេញនោះត្រូវតែលោតម្ដងម្នាក់ បើជួនជាស្របពីរនាក់ស្មើគ្នា ក៏គេចាត់ទុកជាចាញ់ដែរ ។ គេចេះតែផ្លាស់ប្ដូរគ្នាលេងតាមរបៀបនេះរៀងទៅដរាបដល់ពេលឈប់ ។
ល្បែងនេះ ជាល្បែងកំសាន្តមួយយ៉ាង ដែលចាត់ចូលក្នុងកីឡាហាត់ប្រាណ គឺហាត់កាយឲ្យមានសុខភាព មានកម្លាំងកាយរឹងប៉ឹង ហាត់ភ្នែកឲ្យវៃ ហាត់ស្មារតីឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន ចេះប្រើគំនិតឲ្យវាងវៃកុំឲ្យអ្នកដទៃបំភ័ន្តបាន ៕
១២. ល្បែងចាប់កូនខ្លែង
ពួកទី ១ អង្គុយច្រហោងដំកង់គ្នាជាវង់ ឃ្លាតពីគ្នាល្មមលាត ឬកាងដៃទាំងពីរខាងបាន ហើយចាប់ចុងដៃគ្នានឹងគ្នា មើលទៅឃើញភាពដូចជាអន្ទាក់ ។
ពួកទី ២ ឈរជុំវិញ ចាំលបឆ្មក់ លោតចូលក្នុងបន្ទាក់ដៃរបស់ពួកទី ១ ។
ពេលលេងពួកទាំង ២ នេះ សុទ្ធតែប្រុងប្រយ័ត្នរៀងខ្លួន គឺមុននឹងលោតចូល ពួកអ្នកឈរគេធ្វើវ៉ៃរ៉ៗជុំវិញពួកអ្នកអង្គុយ ឲ្យពួកអ្នកអង្គុយភ្លេចខ្លួន ឬពួកអ្នកលោត គេចាត់ឲ្យពួកគេខ្លះទៅពួននៅទីឆ្ងាយ ហើយឲ្យរួចរត់ពីចង្ងាយមកលោតចូលតែម្ដងក៏មាន ។ ចំណែកខាងពួកអ្នកអង្គុយ ធ្វើអន្ទាក់ក៏ប្រុងប្រយ័ត្នដែរ ដើម្បីកុំឲ្យពួកអ្នកលោត លោតប្លោះចូលមកក្នុងរង្វង់បាន ។ ឯពួកអ្នកអង្គុយគេលើកដៃឡើង ដោយប្រញាប់ជាបន្ទាន់ដើម្បីកុំឲ្យគេលោតចូលបាន ឬដើម្បីលើកដៃគះឲ្យប៉ះជើងអ្នកលោត ។ បើអ្នកអង្គុយគះប៉ះជើងអ្នកលោតបានហើយ គេទុកអ្នកលោតជាចាញ់ អ្នកធ្វើអន្ទាក់ជាឈ្នះ ហើយអ្នកខ្លះក្រោកឈរឡើងចាំលោត ឲ្យអ្នកចាញ់ទៅអង្គុយធ្វើអន្ទាក់វិញ ។ ឯពួកអ្នកលោតនោះ បើមានអ្នកណាម្នាក់លោតចូលបានដោយស្រួលគេឲ្យគ្នាគេទាំងអស់គ្នាចូលតាមទៅក្នុងរង្វង់អន្ទាក់នោះ ហើយពួកអ្នកលោតចូលបាននោះ គេនាំគ្នាលោតចេញវិញ គឺអ្នកលោតចូលបាននោះ គេឈរគ្រប់គ្នាគាបជើងលើអន្ទាក់ដៃអ្នកអង្គុយគ្រប់គ្នា ទុកជើងម្ខាងនៅក្នុង ជើងម្ខាងនៅក្រៅអន្ទាក់ដៃនោះ ។ បើក្នុងបណ្ដាពួកអ្នកលោតនេះ មានអ្នកណាម្នាក់ លោតចេញដោយស្រួលបាន មិនប៉ះដៃអ្នកអង្គុយ គេនាំគ្នាចេញតាមទាំងអស់ ។ តែការចេញនិងចូលបាននោះត្រូវចេញឬចូលឲ្យចំច្រកដែលលោតរំលងបាននោះ បើខុសច្រកនោះទេទុកជាចាញ់ ។ ហើយការលោតចូល ឬលោតចេញនោះត្រូវតែលោតម្ដងម្នាក់ បើជួនជាស្របពីរនាក់ស្មើគ្នា ក៏គេចាត់ទុកជាចាញ់ដែរ ។ គេចេះតែផ្លាស់ប្ដូរគ្នាលេងតាមរបៀបនេះរៀងទៅដរាបដល់ពេលឈប់ ។
ល្បែងនេះ ជាល្បែងកំសាន្តមួយយ៉ាង ដែលចាត់ចូលក្នុងកីឡាហាត់ប្រាណ គឺហាត់កាយឲ្យមានសុខភាព មានកម្លាំងកាយរឹងប៉ឹង ហាត់ភ្នែកឲ្យវៃ ហាត់ស្មារតីឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន ចេះប្រើគំនិតឲ្យវាងវៃកុំឲ្យអ្នកដទៃបំភ័ន្តបាន ៕
១២. ល្បែងចាប់កូនខ្លែង
ជាល្បែងដែលកុមារា កុមារី ជំទង់ៗតែងលេងក្នុងវេលាយប់ខែភ្លឺ នៅរដូវចូលឆ្នាំ ឬនៅពេលទំនេរ ។
ល្បែងនេះ ពេលលេងគេចាប់ម្នាក់ដែលមានមាឌមាំធំ ឲ្យធ្វើជាមេហ្វូងហៅថាមេមាន់, ចាត់ច្រើននាក់ឲ្យធ្វើជាកូនមាន់ ហើយគេចាត់ម្នាក់ទៀត ឲ្យធ្វើជាខ្លែង ចាំចាប់កូនមាន់ ។ ម្នាក់ៗគេយកក្រមាក្រវាត់ចង្កេះឲ្យតឹងណែន ការពារកុំឲ្យរបូតសំលៀក ។ គេនាំគ្នាបង្កាត់ភ្លើងឲ្យបានជាភ្នក់ ១ តូច ដោយកំទេចស ហើយម្នាក់ដែលជាមេមាន់បញ្ជាឲ្យកូនរបស់ខ្លួនតោងចង្កេះតៗគ្នា រហូតដល់អស់ ដោយឈរជាជួរ រួចដើរក្រឡឹងព័ទ្ធជុំភ្នក់ភ្លើង ។ ជាមួយគ្នានេះ មេមាន់ពោលពាក្យចំអកឡកឡឺយឲ្យន័យទៅខ្លែងថា៖
ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូនអក
ពពេចញ៉ែញ៉ក កូនអញតែមួយ ។
ជីកអន្លុកដាំត្រកួន
ទន្សាយរត់ពួន ត្រកួនឡើងលាស់ ។
ទៀន ១ គូតាំងយូបាំងព្រះ
លើកដៃសំពះ ដូនៗសុំភ្លើង ។
ចំណែកម្នាក់ដែលធ្វើខ្លែងឈរធ្វើព្រងើយ, កាលបានឮមេមាន់និងកូនមាន់ស្រែកដូច្នេះ ក៏ដើរចូលទៅរកភ្នក់ភ្លើង ហើយនិយាយសុំភ្លើងថា "ដូនៗសុំភ្លើង!" ។
មាន់ឆ្លើយថា: រលត់
ខ្លែងសុំថា: សុំមួយអង្គត់
មេ(១) រលាយ
ខ- សុំទឹកបាយ
ម- ឆ្កែលិទ្ធ
ខ- សុំកាំបិត
ម- មិនទាន់ច្រុង
ខ- សុំល្ហុង
ម- មិនទាន់ដាំ
ខ- សុំថ្នាំ
ម- មិនទាន់ហាល
ខ- សុំផាល
ម- មិនទាន់សិត
ហើយខ្លែងក៏អង្គុយនៅបៀតភ្នក់ភ្លើងនោះ ។
ចំណែកមេមាន់ក៏នាំកូនរបស់ខ្លួនដើរប្រទក្សិណព័ទ្ធជុំវិញខ្លែង និងភ្នក់ភ្លើង(២) ហើយស្រែកច្រៀងទាំងមេទាំងកូនថា៖
១- ម. មេមាន់ ។ ខ. ខ្វែង ។
២- ស្រុកខ្លះគេអង្គុយទល់មុខគ្នា ឆ្លើយឆ្លងទៅមក លុះដល់ពាក្យសុំកូនមាន់ ហើយមេមាន់អនុញ្ញាតថា កំបាក់កំបែកយកមួយចុះ ត្រង់នេះគេក្រោកឈរស្រឡើង ។
ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូមាន់(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
បើមេទៅទាន់យកមាន់ទៅលាក់(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
លាក់ទុកឯណា លាក់ក្បាលដំណេក(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
រលឹកពីដេកពីដេក វាយមាន់តូងតាង ។ មាន់ច្រៀងចប់ក៏ឈប់ឈរតម្រៀបគ្នា ។
ខ្លែងក៏ស្រែកសុំភ្លើងបន្តទៀតថា ដូនៗ សុំភ្លើង ។
មាន់ឆ្លើយថា ក្អែកពាំទៅទម្លាក់ក្នុងទឹកទន្លេបាត់ទៅហើយ រួចក៏ដើរព័ទ្ធជុំវិញខ្លែងនិងភ្នក់ភ្លើង ហើយច្រៀងតទៀតថា៖ ប្អូនដេញខ្សែសូត្រ បង្ហូតខ្សែគោម(បន្ទរ)អាឡយ ៗ
ខ្លែងអើយកុំលោម មិនបានមាន់ទេ(បន្ទរ) អាឡយ ៗ ហើយឈរស្ងៀម ។ ខ្លែងក៏និយាយទទូចសុំកូនថា:
ខ- ដូនៗឲ្យសុំកូនមុខ
ម- ឪពុកមិនឲ្យ
ខ- សុំកូនក្រោយ
ម- កំបាក់កំបែកយកចុះ
ខ្លែងកាលបានឮមេមាន់ថា ឲ្យកូនណាកំបាក់កំបែកដូច្នេះ ក៏តាំងដេញចាប់បេះយកកូនណាដែលនៅក្រោយគេ,ឯមេមាន់ខំប្រឹងការពារ កូនរបស់ខ្លួនកុំឲ្យគេបេះយកបាន, ឯកូនមាន់ក៏ខំប្រឹងតោងចង្កេះគ្នាយ៉ាងជាប់ រត់ពេនចុះពេនឡើង ខ្វាចខ្វែងចាប់បេះយកខ្លួនម្នាក់ៗបាន ។ ជួនក៏ខ្លែងបេះយកកូនម្ដង ១ ម្ដង ២ ទាល់តែអស់ ជួនក៏បេះបានតែ ១ ។ តែគេមានលក្ខខណ្ឌមួយថា បើកូនណាខ្ទេចចេញពីមេព្រោះប្រឹងគេចខ្លាំង ហើយកូននោះគេក្រាបទៅនឹងដី នោះមេខ្លែងមិនត្រូវចាប់គេទេ ។ កាលអស់កម្លាំងហត់រៀងខ្លួនហើយ ក៏ឈប់សម្រាកបន្តិច ហើយផ្លាស់ប្ដូរគ្នាលេងតទៅទៀត គេលេងតែរបៀបនេះរហូតដល់ពេលឈប់ ។
ប៉ុន្តែល្បែងបែបដូចគ្នានេះ នៅស្រុកខ្លះ គេហៅតម្រូវន័យតាមរបៀបលេងថា ល្បែងខ្លែងចាប់កូនមាន់ ក៏មាន ។
ល្បែងនេះ ជាការបង្ហាត់មនុស្សឲ្យចេះប្រុងស្នៀត ប្រុងស្មារតី ឲ្យរហ័សរហួន ចេះការពារខ្លួននិងគ្រួសារផង ៕
១៣. ល្បែងឈូង
ជាល្បែងមួយម្យ៉ាងរបស់មនុស្សកំលោះក្រមុំ ឬមនុស្សចំណាស់ៗប្រុស-ស្រី ទូទាំងកម្ពុជរដ្ឋ គេតែងលេងនៅវេលាយប់ខែភ្លឺ ក្នុងរដូវចូលឆ្នាំថ្មី (ខែចេត្រ-ពិសាខ) ។ គេចែកគ្នាជា ២ ពួក ប្រុសមួយពួក ,ស្រីមួយពួក ។ ក្នុងមួយពួកៗមានគ្នាចំនួនពី ១០ នាក់ ឬ ២០ នាក់ឡើងទៅ ឈរត្រៀមជាពីរជួរ ទល់មុខគ្នា ឃ្លាតពីគ្នាប្រមាណជា ៨ ឬ ១០ ម៉ែត្រ ។ គេយកក្រមាឬកន្សែងមកឆ្មូលឲ្យមូល ចងរឹតឲ្យតឹងណែនល្អ ទុកឲ្យមានកន្ទុយបន្តិចហៅថា ឈូង សម្រាប់កាន់បោះឬចោលទៅមករកគ្នា ។ សកម្មភាពរបស់អ្នលលេងដូចរូបភាពនេះ ៖
ឈូងមានពីរបែប ៖
១. ឈូងច្រៀងរាំ
២. ឈូងលោះខ្ញុំ
១. ឈូងច្រៀងរាំ មុនដំបូងពួកខាងប្រុសបោះឈូងទៅឲ្យពួកខាងស្រី ពួកខាងស្រីប្រុងចាប់កុំឲ្យធ្លាក់ដល់ដី បើធ្លាក់ដល់ដីគេចាត់ជាស្អុយ ហើយគេចាប់ផ្ដើមបោះទៅឲ្យខាងប្រុសវិញ ពួកខាងប្រុសប្រុងចាប់កុំឲ្យធ្លាក់ដល់ដី ។ ការចាប់បានហើយ ចោលសំដៅទៅពួកខាងស្រី គឺសំដៅនាងណាដែលខ្លួនស្ម័គ្រ បើចោលខុសគេចាត់ជាស្អុយ រួចគេចាប់ផ្ដើមបោះជាថ្មីទៀត បើចោលត្រូវស្រីណាហើយ ស្រីនោះច្រៀងរាំយកឈូងទៅជូនខាងប្រុស ហៅថា ច្រៀងរាំជូនឈូង ។ របៀបច្រៀងរាំនោះ ម្នាក់កាន់ឈូងនាំមុខ ម្នាក់ដៃទទេរាំតាមក្រោយ ហើយច្រៀងជាទំនុកថា ប្អូនចាប់ឈូងបាន ឈូងបែកជាបួន ព្រលឹងប្រុសស្ងួន ទទួលឈូងទៅ ។ ពួកស្រីៗក្រៅពីនោះ គ្រប់គ្នាទទួលថា ឲ្យណាកែវ កែវពីអា ឱណាកែវអឺយ អឺអឺងអឺយ! រួចហើយហុចឈូងនោះទៅឲ្យប្រុសៗ ទទួលយកហើយក៏ផ្ដើមបោះ ឈូងនោះទៅឲ្យពួកខាងស្រីចាប់វិញ ។
បើពួកស្រីចាប់ឈូងបានក៏ចោលសំដៅទៅពួកប្រុស បើចោលត្រូវប្រុសណា ប្រុសនោះត្រូវរាំនាំឈូងទៅជូនខាងស្រី ដោយច្រៀងជាទំនុកថា បងចាប់ឈូងបាន បងបីត្រកង ព្រលឹងមាសបង ទទួលឈូងទៅ ។ ពួកប្រុសៗគ្រប់គ្នាទទួលបន្ទរថា ឲ្យណាកែវ កែវពីអា ឱណាកែវអឺយ អឺអឺងអឺយ! ហើយក៏ហុចឈូងនោះទៅឲ្យពួកស្រីៗ ទទួលយក ទើបផ្ដើមបោះតទៅទៀត ។
២. ឈូងលោះខ្ញុំ ដើមដំបូង ខាងប្រុសគេផ្ដើមច្រៀង ១ ទំនុកជាមុន ។ ឯទំនុកច្រៀងឈូងមានច្រើនបែប ប្លែកៗទៅតាមប្រាជ្ញារបស់អ្នកនាំច្រៀងនៅតាមស្រុក ។ ទីនេះស្រង់យកតែទំនុកធម្មតា ដែលអ្នកលេងឈូងគ្រប់ស្រុកគេតែងច្រៀងគ្រប់គ្នាថា៖ បងបោះឈូងទៅ អូនអើយ កំពស់ចុងដូង(ស្ទួន) ក្រមុំឈរច្រូង អូនអើយទទួលឈូងបង ឬថា បងបោះឈូងទៅ ឈូងបែកជាបួន ស្រីណាមានខ្លួន ទទួលឈូងបង ៘ ច្រៀងហើយគេស្រែកប្រាប់ថា ឈូងអើយ ឈូង! ហើយអ្នកផ្ដើមទំនុកក៏បោះឈូងទៅលើពួកស្រីៗឲ្យពួកស្រីៗចាប់ ។ ខាងស្រីចាប់ឈូងបាន គេចោលសំដៅទៅរកប្រុសណាដែលត្រូវចិត្ត បើចោលទៅត្រូវប្រុសណា គេទៅចាប់យកប្រុសនោះមកទុកខាងពួកគេ ។ បើចោលមិនត្រូវទេ ខាងប្រុសគេចាប់ឈូងនោះ ចោលសំដៅមករកស្រីណាដែលគេស្ម័គ្រ បើខាងប្រុសចោលមកត្រូវខាងស្រីហើយ ប្រុសម្នាក់ដែលស្រីចាប់យកទៅទុកមុននោះ ត្រូវបានរួចខ្លួន បើប្រុសចោលមិនត្រូវស្រីវិញទេ ប្រុសម្នាក់នោះត្រូវនៅខាងស្រីដដែល ។ បើខាងណាប៉ុនប្រសប់គេចោលយកខាងម្ខាងទាល់តែអស់ ។ កាលណាអស់គ្នាហើយគេផ្ដើមលេងសារជាថ្មី ដោយឲ្យខាងស្រីបោះឈូង ទៅឲ្យខាងប្រុសមុនវិញ ។ មុននឹងស្រីៗចោលឈូងទៅឲ្យប្រុស គេស្រែកច្រៀងថា អូនបោះឈូងទៅ បងអើយ កំពស់ចុងស្លា ប្រុសឈរត្រៀបត្រា បងអើយ ទទួលឈូងអូន ៘ ច្រៀងហើយគេស្រែកថា ឈូងអើយ ឈូង! ហើយគេបោះឈូងទៅលើពួកប្រុសៗ ។
ឯខាងប្រុស បើគេចាប់ឈូងខាងស្រីបានហើយ គេចោលឈូងនោះសំដៅទៅស្រីៗ កាលបើត្រូវស្រីណាម្នាក់ គេចាប់យកស្រីនោះមកទុកខាងគេ ។ បើខាងណាអស់មនុស្ស គេចែកគ្នាលេងសារជាថ្មី ។
មនុស្សដែលគេចាប់បាននោះ ជួនកាលគេចងមុខឲ្យជិត លែងឲ្យរត់ទៅកាន់ទីផ្សេងៗ ជាការកំសាន្តសប្បាយ ។
របៀបលេងបែបទី ២ នេះ ជួនកាលអ្នកលេង គេច្រូតកាត់មិនបាច់ច្រៀង ស្រាប់តែចោលតែម្ដងក៏មាន ។
ល្បែងនេះ រាប់ចូលក្នុងពួកការហាត់ភ្នែកឲ្យវ៉ៃ ហាត់ដៃឲ្យត្រង់ផងជាការកំសាន្តសប្បាយ ដោយមានការរាំច្រៀងលាយជាមួយផង ៕
ឈូងមានពីរបែប ៖
១. ឈូងច្រៀងរាំ
២. ឈូងលោះខ្ញុំ
១. ឈូងច្រៀងរាំ មុនដំបូងពួកខាងប្រុសបោះឈូងទៅឲ្យពួកខាងស្រី ពួកខាងស្រីប្រុងចាប់កុំឲ្យធ្លាក់ដល់ដី បើធ្លាក់ដល់ដីគេចាត់ជាស្អុយ ហើយគេចាប់ផ្ដើមបោះទៅឲ្យខាងប្រុសវិញ ពួកខាងប្រុសប្រុងចាប់កុំឲ្យធ្លាក់ដល់ដី ។ ការចាប់បានហើយ ចោលសំដៅទៅពួកខាងស្រី គឺសំដៅនាងណាដែលខ្លួនស្ម័គ្រ បើចោលខុសគេចាត់ជាស្អុយ រួចគេចាប់ផ្ដើមបោះជាថ្មីទៀត បើចោលត្រូវស្រីណាហើយ ស្រីនោះច្រៀងរាំយកឈូងទៅជូនខាងប្រុស ហៅថា ច្រៀងរាំជូនឈូង ។ របៀបច្រៀងរាំនោះ ម្នាក់កាន់ឈូងនាំមុខ ម្នាក់ដៃទទេរាំតាមក្រោយ ហើយច្រៀងជាទំនុកថា ប្អូនចាប់ឈូងបាន ឈូងបែកជាបួន ព្រលឹងប្រុសស្ងួន ទទួលឈូងទៅ ។ ពួកស្រីៗក្រៅពីនោះ គ្រប់គ្នាទទួលថា ឲ្យណាកែវ កែវពីអា ឱណាកែវអឺយ អឺអឺងអឺយ! រួចហើយហុចឈូងនោះទៅឲ្យប្រុសៗ ទទួលយកហើយក៏ផ្ដើមបោះ ឈូងនោះទៅឲ្យពួកខាងស្រីចាប់វិញ ។
បើពួកស្រីចាប់ឈូងបានក៏ចោលសំដៅទៅពួកប្រុស បើចោលត្រូវប្រុសណា ប្រុសនោះត្រូវរាំនាំឈូងទៅជូនខាងស្រី ដោយច្រៀងជាទំនុកថា បងចាប់ឈូងបាន បងបីត្រកង ព្រលឹងមាសបង ទទួលឈូងទៅ ។ ពួកប្រុសៗគ្រប់គ្នាទទួលបន្ទរថា ឲ្យណាកែវ កែវពីអា ឱណាកែវអឺយ អឺអឺងអឺយ! ហើយក៏ហុចឈូងនោះទៅឲ្យពួកស្រីៗ ទទួលយក ទើបផ្ដើមបោះតទៅទៀត ។
២. ឈូងលោះខ្ញុំ ដើមដំបូង ខាងប្រុសគេផ្ដើមច្រៀង ១ ទំនុកជាមុន ។ ឯទំនុកច្រៀងឈូងមានច្រើនបែប ប្លែកៗទៅតាមប្រាជ្ញារបស់អ្នកនាំច្រៀងនៅតាមស្រុក ។ ទីនេះស្រង់យកតែទំនុកធម្មតា ដែលអ្នកលេងឈូងគ្រប់ស្រុកគេតែងច្រៀងគ្រប់គ្នាថា៖ បងបោះឈូងទៅ អូនអើយ កំពស់ចុងដូង(ស្ទួន) ក្រមុំឈរច្រូង អូនអើយទទួលឈូងបង ឬថា បងបោះឈូងទៅ ឈូងបែកជាបួន ស្រីណាមានខ្លួន ទទួលឈូងបង ៘ ច្រៀងហើយគេស្រែកប្រាប់ថា ឈូងអើយ ឈូង! ហើយអ្នកផ្ដើមទំនុកក៏បោះឈូងទៅលើពួកស្រីៗឲ្យពួកស្រីៗចាប់ ។ ខាងស្រីចាប់ឈូងបាន គេចោលសំដៅទៅរកប្រុសណាដែលត្រូវចិត្ត បើចោលទៅត្រូវប្រុសណា គេទៅចាប់យកប្រុសនោះមកទុកខាងពួកគេ ។ បើចោលមិនត្រូវទេ ខាងប្រុសគេចាប់ឈូងនោះ ចោលសំដៅមករកស្រីណាដែលគេស្ម័គ្រ បើខាងប្រុសចោលមកត្រូវខាងស្រីហើយ ប្រុសម្នាក់ដែលស្រីចាប់យកទៅទុកមុននោះ ត្រូវបានរួចខ្លួន បើប្រុសចោលមិនត្រូវស្រីវិញទេ ប្រុសម្នាក់នោះត្រូវនៅខាងស្រីដដែល ។ បើខាងណាប៉ុនប្រសប់គេចោលយកខាងម្ខាងទាល់តែអស់ ។ កាលណាអស់គ្នាហើយគេផ្ដើមលេងសារជាថ្មី ដោយឲ្យខាងស្រីបោះឈូង ទៅឲ្យខាងប្រុសមុនវិញ ។ មុននឹងស្រីៗចោលឈូងទៅឲ្យប្រុស គេស្រែកច្រៀងថា អូនបោះឈូងទៅ បងអើយ កំពស់ចុងស្លា ប្រុសឈរត្រៀបត្រា បងអើយ ទទួលឈូងអូន ៘ ច្រៀងហើយគេស្រែកថា ឈូងអើយ ឈូង! ហើយគេបោះឈូងទៅលើពួកប្រុសៗ ។
ឯខាងប្រុស បើគេចាប់ឈូងខាងស្រីបានហើយ គេចោលឈូងនោះសំដៅទៅស្រីៗ កាលបើត្រូវស្រីណាម្នាក់ គេចាប់យកស្រីនោះមកទុកខាងគេ ។ បើខាងណាអស់មនុស្ស គេចែកគ្នាលេងសារជាថ្មី ។
មនុស្សដែលគេចាប់បាននោះ ជួនកាលគេចងមុខឲ្យជិត លែងឲ្យរត់ទៅកាន់ទីផ្សេងៗ ជាការកំសាន្តសប្បាយ ។
របៀបលេងបែបទី ២ នេះ ជួនកាលអ្នកលេង គេច្រូតកាត់មិនបាច់ច្រៀង ស្រាប់តែចោលតែម្ដងក៏មាន ។
ល្បែងនេះ រាប់ចូលក្នុងពួកការហាត់ភ្នែកឲ្យវ៉ៃ ហាត់ដៃឲ្យត្រង់ផងជាការកំសាន្តសប្បាយ ដោយមានការរាំច្រៀងលាយជាមួយផង ៕
១៤. ល្បែងស្ដេចចង់
ជាល្បែងមួយយ៉ាង ដែលពួកកុមារា កុមារី ជំទង់ៗគ្រប់ភូមិ-ស្រុក ទូទាំងកម្ពុជរដ្ឋ តែងលេងនៅពេលទំនេរ ក្នុងវេលាយប់ខែភ្លឺ ។ អ្នកលេងមានប្រុស មានស្រីច្រើននាក់មិនកំណត់ ។ ពេលលេងគេចែកគ្នាជា ២ ពួក ប្រុសមួយពួក ស្រីមួយពួក ។ ក្នុងបណ្ដាអ្នកទាំងពីរពួកនោះ គេតាំងប្រុសឬស្រីម្នាក់ឲ្យធ្វើជាស្ដេច ឲ្យអង្គុយនៅទីមួយចំកណ្ដាលទី លើកៅអី ឬលើវត្ថុអ្វីមួយ មានត្បាល់ជាដើម ។ សកម្មភាពរបស់អ្នកលេងដូចរូបភាពនេះ៖
ការអ្នកធ្វើស្ដេចអង្គុយលើទីដីសមគួរមួយហើយ ខាងស្រីគេឲ្យស្រីម្នាក់ដើរចូលទៅខ្សឹបនឹងស្ដេចថា ខ្លួនស្រលាញ់ឈ្មោះណាមួយ ឧបមារថាឈ្មោះ ក ឬ ខ ខ្សឹបហើយគេថយមកអង្គុយ ឬក៏មកឈរនៅកន្លែងដើមវិញ ។ ខាងប្រុសគេឲ្យប្រុសម្នាក់ដើរចូលទៅរកស្ដេចដែរ ប្រសិនជាមិនចំឈ្មោះដែរគេខ្សឹបទុកជាមុនទេ ក៏ហីទៅ តែបើប្រុសដែលមកនោះ ចំលើឈ្មោះដែលស្រីគេបានខ្សឹបនោះមែន ស្ដេចស្រែកថា អៀវៗ ហើយឲ្យស្រីនោះជិះប្រុសនោះតម្រង់ទៅរកកន្លែងគេ កំពុងជិះគេស្រែកថា អៀវៗ ហើយគេបញ្ជិះទៅចុះនៅកន្លែងខាងស្រី ។ រួចហើយខាងប្រុសគេឲ្យខាងប្រុស គេម្នាក់ចូលទៅខ្សឹមម្ដង បើប្រុសនោះចូលខ្សឹមថា ខ្ញុំស្រលាញ់នាងណាមួយ ឧបមាថាឈ្មោះ ខ ខ្សឹបហើយគេថយទៅវិញ បើស្រីម្នាក់ឈ្មោះ ខ ចូលទៅមែន ស្ដេចស្រែកថា អៀវៗ ហើយឲ្យប្រុសនោះជិះស្រីនោះ ស្រែកថា អៀវៗ ដូចគ្នា ។ បានសេចក្ដីថា បើខាងណាចូលទៅខ្សឹបថា ខ្លួនស្រលាញ់ឈ្មោះ ក ហើយបែរជាឈ្មោះ ខ ចូលមករកស្ដេចវិញ នោះស្ដេចមិនឲ្យអ្នកខ្សឹបជិះឬ អៀវគេទេ អ្នកខ្សឹបនោះត្រូវថយទៅវិញ ហើយគេឲ្យម្ខាងចូលទៅខ្សឹបជាថ្មីទៀត ។ ចេះតែផ្លាស់គ្នាតាមរបៀបនេះរហូតដល់ពេលយប់ ។
អ្នកដែលធ្វើស្ដេចត្រូវមើលការខុសត្រូវក្នុងរឿងនេះ ដោយសច្ចៈ និងយុត្តិធម៌ ។ ល្បែងនេះស្រេចលើអ្នកធ្វើស្ដេច បើអ្នកធ្វើស្ដេចប្រកបដោយអគតិ ចង់ឲ្យអ្នកណាជិះអ្នកណា ក្រៅពីឈ្មោះដែលគេខ្សឹបក៏បាន គឺថា បើម្នាក់ចូលទៅខ្សឹបថា ស្រលាញ់ឈ្មោះ ក ហើយទោះបីឈ្មោះ ខ ចូលមក ស្ដេចស្រែកថា អៀវៗ ក៏ចេះតែបាន ព្រោះអ្នកចូលទៅក្រោយមិនបានឮអ្នកមុនចូលទៅខ្សឹបថា ស្រលាញ់ឈ្មោះណាៗទេ ។ តែបើមានរបៀបលេងលំអៀងបែបនេះ អ្នកលេងណាដែលចាប់ថ្នាក់បានតវ៉ាឡើង អាចសុំគេឲ្យសុំប្ដូរអ្នកធ្វើស្ដេចបាន ប្រសិនបើអ្នកធ្វើស្ដេចប្រកបដោយសច្ចៈនិងយុត្តិធម៌ នោះការលេងនោះទៀងទាត់ណាស់ ។
ល្បែងនេះជាល្បែងកំសាន្តក៏មែន តែជាល្បែងហាត់ចិត្តមនុស្សឲ្យប្រកបដោយសច្ចៈនិងយុត្តិធម៌ មិនឲ្យប្រកបដោយអគតិ (សេចក្ដីលំអៀង) ៤ យ៉ាងគឺ សច្ចៈគតិ លំអៀងព្រោះស្រលាញ់, ទោសាគតិ លំអៀងព្រោះខឹង,ភយាគតិ លំអៀងព្រោះខ្លាច,មោហោគតិ លំអៀងព្រោះភ័ន្តច្រឡំ ។ ម្យ៉ាងទៀត ជាការបង្ហាត់មនុស្សឲ្យចេះជ្រើសតាមគ្នា ឲ្យធ្វើជាតំណាងភ្នែកច្រមុះខ្លួនផង គឺត្រូវចេះជ្រើសរើសរកនរណា ដែលគេយល់ថា ជាមនុស្សត្រឹមត្រូវបរិសុទ្ធ ធ្វើការបានល្អតាមគន្លងធម៌ពិតៗ ៕
អ្នកដែលធ្វើស្ដេចត្រូវមើលការខុសត្រូវក្នុងរឿងនេះ ដោយសច្ចៈ និងយុត្តិធម៌ ។ ល្បែងនេះស្រេចលើអ្នកធ្វើស្ដេច បើអ្នកធ្វើស្ដេចប្រកបដោយអគតិ ចង់ឲ្យអ្នកណាជិះអ្នកណា ក្រៅពីឈ្មោះដែលគេខ្សឹបក៏បាន គឺថា បើម្នាក់ចូលទៅខ្សឹបថា ស្រលាញ់ឈ្មោះ ក ហើយទោះបីឈ្មោះ ខ ចូលមក ស្ដេចស្រែកថា អៀវៗ ក៏ចេះតែបាន ព្រោះអ្នកចូលទៅក្រោយមិនបានឮអ្នកមុនចូលទៅខ្សឹបថា ស្រលាញ់ឈ្មោះណាៗទេ ។ តែបើមានរបៀបលេងលំអៀងបែបនេះ អ្នកលេងណាដែលចាប់ថ្នាក់បានតវ៉ាឡើង អាចសុំគេឲ្យសុំប្ដូរអ្នកធ្វើស្ដេចបាន ប្រសិនបើអ្នកធ្វើស្ដេចប្រកបដោយសច្ចៈនិងយុត្តិធម៌ នោះការលេងនោះទៀងទាត់ណាស់ ។
ល្បែងនេះជាល្បែងកំសាន្តក៏មែន តែជាល្បែងហាត់ចិត្តមនុស្សឲ្យប្រកបដោយសច្ចៈនិងយុត្តិធម៌ មិនឲ្យប្រកបដោយអគតិ (សេចក្ដីលំអៀង) ៤ យ៉ាងគឺ សច្ចៈគតិ លំអៀងព្រោះស្រលាញ់, ទោសាគតិ លំអៀងព្រោះខឹង,ភយាគតិ លំអៀងព្រោះខ្លាច,មោហោគតិ លំអៀងព្រោះភ័ន្តច្រឡំ ។ ម្យ៉ាងទៀត ជាការបង្ហាត់មនុស្សឲ្យចេះជ្រើសតាមគ្នា ឲ្យធ្វើជាតំណាងភ្នែកច្រមុះខ្លួនផង គឺត្រូវចេះជ្រើសរើសរកនរណា ដែលគេយល់ថា ជាមនុស្សត្រឹមត្រូវបរិសុទ្ធ ធ្វើការបានល្អតាមគន្លងធម៌ពិតៗ ៕
0 comments:
Post a Comment